SENDİKAL TAZMİNAT NEDİR?

Sendikal tazminat İş Hukukunda işçinin sahip olduğu bir sendikaya üye olma ya da olmama, sendika üye olma ya da üyeliği sonlandırma hakkını kullanması neticesinde iş sözleşmesinin sonlandırılması sebebiyle işçinin talep edebileceği tazminattır.

Sendikal tazminat günümüzde işçi sayısının fazla olması sebebiyle oldukça karşılaşılan bir tazminat türüdür. İşçinin haksızlığa uğramaması için sahip olduğu hakları bilmesi oldukça önemlidir.

Bu yazımızda sendikal tazminatın ne olduğu, hangi durumlarda istenebileceği, sendikal tazminatın şartlarını, kimlerin talep edebileceği ve hangi hukuki yollara başvurulabileceği hakkında sizlere detaylı bilgi vermeyi amaçlıyoruz.

SENDİKAL TAZMİNAT NEDİR?

Sendikal tazminat, işçiye kanunla verilen sendikaya üye olma ya da olmama, üyeliğini devam ettirme ya da ettirmeme, sendikal faaliyetlerde bulunma gibi haklarını kullanmak istemesi sebebiyle işveren tarafından işe alınmamasına ya da işten çıkarılmasına neden olması halinde karşımıza çıkar. İşçi, bu durumla karşılaştığında sendikal tazminat hakkını talep edebilir.

Belirli bir sendikaya üye olan ve o sendikaya üye olmayan işçiler arasında işveren tarafından ayrım yapılamaz. Sendikal faaliyette bulunduğu için hiçbir işçi işten çıkarılamaz. Bu kurallara aykırı davranan işverene karşı talep edilebilecek tazminat, sendikal tazminattır.

SENDİKAL TAZMİNATIN HUKUKİ DAYANAĞI

İşçi işveren uyuşmazlığının sendika sebebiyle oluşmasında uygulanacak hukuk genel olarak Toplu İş Hukuku’dur. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu sendikal tazminat için bazı hükümler getirmiştir.

Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 25. Maddesine göre işçilerin işe alınmalarında ya da işten çıkarılmalarında işçinin belirli bir sendikaya üye olması ya da olmaması, üyeliğini sürdürmesi ya da sonlandırması şart koşulamaz. Söz konusu 25. Madde, sendika özgürlüğünü güvence altına almaktadır.

Ayrıca sendika kurmak, serbestçe sendika üyesi olmak veya üyelikten çekilmek, Anayasal bir güvencedir. Şu kadar ki Anayasa’nın 51. Maddesi, sendika kurma özgürlüğünü koruma altına alır. İlgili madde şu şekildedir;

“Çalışanlar ve işverenler, üyelerinin çalışma ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluşlar kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarına sahiptir. Hiç kimse bir sendikaya üye olmaya ya da üyelikten ayrılmaya zorlanamaz.

Sendika kurma hakkı ancak, millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâk ile başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebepleriyle ve kanunla sınırlanabilir.

Sendika kurma hakkının kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usuller kanunda gösterilir.

İşçi niteliği taşımayan kamu görevlilerinin bu alandaki haklarının kapsam, istisna ve sınırları gördükleri hizmetin niteliğine uygun olarak kanunla düzenlenir.

Sendika ve üst kuruluşlarının tüzükleri, yönetim ve işleyişleri, Cumhuriyetin temel niteliklerine ve demokrasi esaslarına aykırı olamaz.”

 Şart koşulduğu ya da işçi sendikal haklarını kullandığı için bir yaptırıma maruz kalmışsa işçi, işverenden sendikal tazminatını talep edebilir.

SENDİKAL TAZMİNAT HANGİ DURUMLARDA TALEP EDİLEBİLİR?

Toplu İş Sözleşmeleri Kanunu’nun 25. Maddesinde belirtilen hallere aykırılık olduğunda işçi sendikal tazminat talep edebilir. Aşağıda sayacağımız hallere aykırılık olduğunda sendikal tazminat talep edilebilir.

• İşçinin işe alınmasında belirli ya da herhangi bir sendikaya üye olması ya da olmaması konusunda şart koşulamaz.
• İşçi işe alınırken belirli sendikaya üyeliğinin devam etmesi ya da sonlandırılması hususunda baskı yapılamaz.
• Sendikaya üye olan ve üye olmayan işçiler arasında işverence ayrım yapılamaz.
• Sendikaya üye olan ya da olmayan işçiler bu sebebe dayanılarak işten çıkarılamaz.
• İşçi iş saatleri haricinde sendikal faaliyette bulunduğu için işten çıkarılamaz, yaptırım uygulanamaz.

SENDİKAL TAZMİNAT ŞARTLARI

İşçi, Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 25. Maddesiyle sahip olduğu haklarının ihlal edildiğini görüyorsa sendikal tazminat talep edebilme hakkına sahip olur. İşçiye işe alınırken belirli ya da herhangi bir sendikaya üye olması ya da olmaması, üyeliğinin devam etmesi ya da sonlandırılması, sendikal faaliyette bulunması ya da bulunmaması hakkında şart koşulamaz. Yine aynı sebeplere dayanılarak işçi işten çıkarılamaz ya da ayrımcılığa uğratılamaz. Bu hallerin varlığında işçi sendikal tazminat talep edebilir.

Sendikal tazminat talep edebilmek için kanunun öngördüğü ilk şart arabuluculuktur. Bu tür işçi-işveren uyuşmazlıklarında arabulucuya gitmek zorunludur. Zira bu, dava şartı zorunlu arabuluculuktur. Eğer arabulucuya gitmeden sendikal tazminat için dava açılırsa usulden ret olunur. Yukarıda bahsettiğimiz hususlar ise esasa ilişkindir.

Sendikal Tazminat şartları şu şekildedir;

• İşçi, bir sendikaya üye olup olmama durumuna göre işe alınmadıysa,
• İş Yerinde sendikaya üyelik durumuna göre ayrımcılık yapılıyorsa,
• Sendika faaliyetlerinden ötürü işten çıkarmalar veya farklı muameleler (Örneğin Mobbing) yaşanıyorsa

İşçilerin sendikal tazminat talep etme hakları vardır.

KİMLER SENDİKAL TAZMİNAT ALABİLİR?

Sendikal tazminatı hakları ihlal edilen işçi talep edebilir. İşçi bir iş sözleşmesi ile çalışıyor olmalıdır. İşçi sendikal tazminatı işverenden talep edebilir. İşveren o işçiyi iş sözleşmesi ile çalıştıran kişi olmalıdır.

İşçinin belirli bir sendikaya üye olması gerekmemektedir. Sendikaya üye olma ya da olmama gibi haklarının ve Toplu İş Sözleşmeleri Kanunu’nun 25. Maddesinde sayılan haklarının ihlal edilmiş olması sendikal tazminat talep edilmesi için yeterlidir.

Sendikal tazminat talep edebilecek işçiler, 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi olanların yanı sıra,

1. 854 sayılı Deniz İş Kanunu’na tabi olan işçiler,
2. 5953 sayılı Basın İş Kanunu’na tabi olan gazeteciler,
3. Geçici iş ilişkisiyle çalışanlar,
4. Mevsimlik İşçiler,
5. Alt işveren işçileri

Şayet sendikal nedenlerle işten çıkarılmışlarsa sendikal tazminat talebinde bulunabilirler.

SENDİKAL NEDENLERLE İŞTEN ÇIKARILMA VE İŞE İADE DAVASI

İşçi sendikal nedenlerle işten çıkarılmışsa işe iade davası açılabilir. İş Kanunu’nun 20. ve 21. Maddeleri konu ile ilgili düzenlemeleri getirmiştir. İlgili kanun maddesi şu şekildedir;

“İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde işe iade talebiyle, İş Mahkemeleri Kanunu hükümleri uyarınca arabulucuya başvurmak zorundadır. Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması hâlinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir. Taraflar anlaşırlarsa uyuşmazlık aynı sürede iş mahkemesi yerine özel hakeme de götürülebilir. Arabulucuya başvurmaksızın doğrudan dava açılması sebebiyle davanın usulden reddi hâlinde ret kararı taraflara resen tebliğ edilir. Kesinleşen ret kararının da resen tebliğinden itibaren iki hafta içinde arabulucuya başvurulabilir.”

İşçi iş sözleşmesinin feshedildiğinin kendisine tebliğ edilmesinden itibaren 30 gün içinde işe iade davası açabilir. İşçi belirsiz süreli çalışıyorsa, çalıştığı işyerinde otuzdan fazla işçi çalışıyorsa, o iş yerinde en az altı aylık kıdemi varsa ve işveren vekili değilse işçi güvencesi hükümleri uygulanabilir.

İşçi iş güvencesine sahip değilse ve sendikal sebeple işine son verilmişse iş güvencesine sahip olup olmadığına bakılmadan sendikal nedenle işten çıkarılma ve işe iade davası açabilir. Dava işçi lehine sonuçlanırsa işçinin işe iade edilmesine karar verilir. Bu, işe iade davası şartlarından olan İş güvencesi kapsamında olmanın bir istisnasıdır.

SENDİKAL TAZMİNAT DAVASI NASIL AÇILIR?

Sendikal tazminat davası işe iade talepli olarak açılabilir. Bunun için öncelikle iş davalarında dava şartı olan arabuluculuğa başvurulması gerekir. Sendikal nedenlerle haksız olarak işten çıkarıldığını düşünen işçi, öncelikle arabulucuya başvurmalıdır. Arabulucu, her iki tarafı da dinleyerek taleplerini alır ve bir sonuca varmaya çalışır. Şayet müzakereler neticesinde bir anlaşma sağlanamazsa artık dava açılabilir. Dava, işin yapıldığı yerde veya davalının ikametgahında bulunan iş mahkemesinde açılır. Burada önemle belirtilmelidir ki işe iade davasının tek konusu haksız yere işten çıkarıldığını düşünen işçinin işe iadesidir. İşten kaynaklanan alacak ve tazminat hakları için ayrı bir dava açılması gerekecektir.

İşe iade davası sonucunda mahkeme, üç farklı karara hükmedebilir. Bunlar;

• İşçinin işe iadesi kararı,
• Çalışılmayan sürede elde edilecek olan ücret miktarının verilmesi
• İşe alınmama durumunda iş güvencesi tazminatı

Fakat iş güvencesi tazminatı, işe iade talepli sendikal tazminat davasında verilmez. Çünkü sendikal tazminat, işçinin daha lehine bir durumdur.

Şayet mahkeme kararı sonrası işçinin işe iadesine karar verilir ve işveren, işçiyi işe başlaması için davet etse de işçi kabul etmezse yine sendikal tazminat hakkı saklı kalır. İşçi bu durumda da sendikal tazminata hak kazanabilir.

Eğer ki işçi, başından beri işe iade istemiyor, yalnızca sendikal tazminat alacağını istiyorsa Sendikal Tazminat davası açabilir. Bunun için de öncelikle arabuluculuğa başvuru yapılmalı, anlaşamama durumunda iş mahkemesine dava açmalıdır. Bu bir işçi alacağı davasıdır ve işçi, sendikal tazminatıyla beraber hak ettiği diğer ücretleri de talep edebilir.

SENDİKAL TAZMİNAT TUTARI VE HESAPLAMASI

Sendikal tazminat davasında işçi haklı bulunursa yani sendikal nedenlerle iş sözleşmesi feshedilmişse işçinin 1 yıllık ücretinden az olmamak üzere sendikal tazminata hükmedilebilir.

Sendikal tazminat hesaplanırken bilirkişi, bu bir yıllık ücreti en alt sınır olarak görebilir. Bilirkişi işçinin o iş yerindeki kıdemini, brüt ücreti ve mevcutsa iş akdindeki tazminata ilişkin maddeleri de dikkate alarak işçinin alacağı sendikal tazminat tutarını hesaplayacaktır.

Sendikal Tazminat miktarı önceden de belirlenmiş olabilir. İş sözleşmesi veya Toplu iş sözleşmelerinde sendikal tazminatın önceden belirlendiği durumlar uygulamada mevcuttur. Fakat fahiş olan sendikal tazminatlar, hâkim tarafından indirilebildiği gibi asgari tutardan az olanlar ise hükümsüzdür.

Sendikal tazminat, işçinin 12 aylık çıplak ücreti üzerinden hesaplanmaktadır. Faiz miktarı ise, davanın açıldığı tarih üzerinden hesaplanacaktır. Ayrıca sendikal tazminat, gelir vergisinden muaf tutulmaktadır. Dolayısıyla hükmedilen miktar üzerinden ayrıca bir kesinti yapılamaz.

SENDİKAL TAZMİNAT TALEPLİ DAVADA DELİLLER

Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 25. Maddesi uyarınca sendikal tazminatta ispat kuralları şöyle belirtilmiştir;

• İş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiğinin ispat yükü davayı açan işçidedir. İşçi sendikal nedenle iş sözleşmesinin feshedildiğini mahkemede ispat etmelidir. Yalnızca tanık beyanları işçinin bu iddiasını kanıtlamaz. Başka delillerle iddianın güçlendirilmesi gerekir.
• İşçi iddiasını ispat ederse iş sözleşmesini fesheden işveren, bu feshi sendikal nedenle gerçekleştirmediğini mahkemede ispat etmelidir. İspat yükü bu aşamada işverene geçer.
• İş sözleşmesi feshedilmemişse ancak sendikal nedenlerle işçi muameleye ya da ayrımcılığa uğruyorsa aynı şekilde ilk ispat yükü davayı açan işçidedir. İşçi burada kendisine yapılan ayrımcılığın sendikal nedenden kaynaklandığını ispat etmelidir.
• İşçinin bu ayrımcılık ya da muamelenin sendikal nedenden kaynaklandığı iddiasına karşı işveren bunun aksini ispat etmelidir.

ÖRNEK YARGITAY KARARLARI

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2012/16038 E., 2013/15862 K. kararında, davacı işçinin sendikaya üye olmasının ardından işverenin sendikaya üye olmayan işçilere fazla para ödemesi sebebiyle sendikal ayrımcılığa uğradığını iddia ettiği ve bunun devamında işveren tarafından ayrımcılık tazminatı ve fark ücret alacaklarının ödenmesine dair verilen kararı onamıştır. Bu davada davalı işveren, işçinin yalnızca sendikal tazminat talebinde bulunabileceğini ve bunu ödediğini bunun dışında ayrımcılık tazminatı ve fark ücretini ödememesi gerektiğini iddia etse de Yargıtay davacı işçiyi haklı bularak mahkemenin verdiği kararı onamıştır.

“Davacı, sendikal tazminat isteyebilecekken ayrımcılık tazminatını tercih etmiştir. 6100 sayılı HMK.26. maddesi uyarınca hâkim taleple bağlıdır. Davacının sendikal ayrımcılık nedeniyle sendikal tazminat yerine daha az olan ayrımcılık tazminatını istemesi karşısında, taleple bağlılık kuralı gereğince sonuç itibarıyla doğru olan hükmün ONANMASINA, aşağıda yazılı temyiz giderinin davalıya yükletilmesine, 27.05.2013 gününde oybirliği ile karar verildi.’’

SIKÇA SORULAN SORULAR

Sendikal Tazminat Miktarı Ne Kadardır?

Sendikal tazminat miktarı kural olarak sendikal nedenle işten çıkarılmış ya da ayrımcılığa uğramış işçinin 1 yıllık ücretinden az olamaz. Sendikal tazminat miktarı hesaplanırken birkaç farklı husus göz önünde bulundurulmalıdır.

Bilirkişi işçinin alacağı sendikal tazminat miktarını, o işçinin son brüt ücretini, kıdem süresini ve eğer iş akdinde bulunuyorsa tazminata ilişkin hükümleri dikkate alarak hesaplamalıdır. Sendikal tazminat miktarı bu sebeple kişiden kişiye farklılık gösterecektir.

Sendikal Tazminat Kimler Alabilir?

Sendikal tazminat alabilmek için kanunun öngördüğü şartları taşımak gerekir. Adından da anlaşılacağı üzere sendikal tazminat sendikal hakları ihlal edilen işçiler tarafından istenebilir. Sendikal tazminat talep edebilmek için bir sendikaya üye olma zorunluluğu yoktur.

Sendikal hakları yani; bir sendikaya üye olma, iş saatleri dışında ve işverenin izni ile iş saatleri içerisinde sendikal faaliyette bulunma, sendika kurma, sendikadan istifa etme, sendika kurmama ve sendikal faaliyetlere katılmama hakları ihlal edilerek ayrımcılığa, yaptırıma ya da muameleye uğrayan işçi sendikal tazminat talep edebilir.

Sendikal Tazminata Nasıl Hak Kazanılır?

Sendikal tazminat almaya hak kazanmak ancak kanunun öngördüğü haller gerçekleşirse mümkün olabilir. Bunun için öncelikle işçinin sendikal haklarının ihlal edilmiş olması aranır. İşçinin sendikal haklarının ne olduğu yazımızın ilk kısımlarında detaylı olarak açıklanmıştır.

Sendika özgürlüğü güvence altına alınmıştır. Olumlu ve olumsuz sendika özgürlüklerine aykırı davranan işverene karşı sendikal tazminat talebinde bulunulabilir. Burada dikkat edilmesi gereken husus işverenin işçinin sendikal haklarını ihlal etmiş olması gerektiğidir.

Sendikal Tazminat Nasıl İspatlanır?

Sendikal tazminat talebinde bulunan işçi mahkeme huzurunda sendikal nedenle haksızlığa uğradığını ispat etmekle yükümlüdür. İşçinin yapılan eylemin sendikal nedenle yapıldığını kanıtlaması gerekir.

Başlı başına tanık beyanları kanıt olarak kabul edilmese de hakimin görüşü için tanık beyanlarının faydası olacaktır. Sendika kayıtları, fesih tarihleri, hesap hareketleri, iş sözleşmesi feshedilen ya da hakları ihlal edilen diğer işçilerin ne kadarının sendikalı olduğu gibi hukuka uygun deliller mahkemede kullanılabilir.

Sendikal Tazminatın Asgari Tutarı Ne Kadardır?

Sendikal tazminat tutarı kanunda işçinin en az bir yıllık ücret tutarı olarak belirlenmiştir. Üst sınır için bir miktar belirtilmemiştir. Sendikal tazminat hesaplanırken bilirkişi söz konusu işçinin o işyerindeki kıdemine bakarak değerlendirme yapabilir. Bu durumda işçinin sendikal tazminat miktarı değişkenlik gösterecektir.

Sendikal Tazminat İle Kötü niyet Tazminatı Aynı Anda İstenebilir Mi?

Sendikal tazminat ile kötü niyet tazminatının aynı anda istenip istenemeyeceğine bakmamız için öncelikle sendikal tazminatın ve kötü niyet tazminatının ne olduğunu bilmemiz gerekir. Sendikal tazminatın ne olduğunu bu yazımızda açıkladık.

Kötü niyet tazminatı almaya hak kazanabilmek için kanunun öngördüğü kapsamda işçi olmak, belirsiz süreli iş sözleşmesi kapsamında çalışmak, iş güvencesinden yararlanamamak ve sözleşmenin işveren tarafından kötü niyetli olarak feshedilmesi gereklidir. Kötü niyet tazminatına ilişkin detaylı bilgi edinmek için aşağıda bulunan bağlantıyı kullanabilirsiniz.

Yargıtay kararlarında kötü niyet tazminatı ile sendikal tazminatının birlikte verilemeyeceğine dair kararlar bulunmaktadır.

Sendikal Tazminatı Alabilmek İçin İşe İade Davası Açılması Ya Da Başvuru Yapılması Zorunlu Mudur?

Kanunda sendikal tazminat talep edebilmenin şartları arasında işe iade davasının açılması öngörülmemiştir. Sendikal tazminat talebinde bulunabilmek için öngörülen şartların gerçekleşmesi yeterlidir. İşe iade davasının açılması şart değildir.

İşçi, gerekli şartların sağlanması halinde isteği üzerine sendikal tazminat talebinin yanında işe iade talebinde de bulunabilir. Kanun ikisinin birlikte istenebileceğini öngörmüştür.

Sendikal Tazminat Alacağında Faiz İstenilebilir Mi?

Sendikal tazminat almaya hak kazanan işçi için yasal faiz isteme hakkı mümkün kılınmıştır. İşveren dava tarihinden evvel temerrüde düşmüş ise temerrüde düşme zamanından itibaren faiz uygulanması gerekir.

Alacağın miktarının belirsiz olduğu hallerde işveren dava açılmadan önce temerrüde düşmemişse dava açıldığı tarihte temerrüde düştüğü kabul edilir. Faiz bu tarihten itibaren uygulanır.

İşçi Sendikal Tazminat Talep Edebilir Mi?

Sendikal tazminat talep edebilmenin belli şartları vardır. Her işçi sendikal tazminat talep edemez. Hangi şartlarda sendikal tazminat talep edilebileceği Toplu İş Sözleşmeleri Kanunu’nda belirtilmiştir. Bu şartların neler olduğu yazımızda açıkça belirtilmiştir.

İşçi eğer şartlar sağlanmışsa sendikal tazminat talep edebilir. Bunun için işçinin sendikal haklarına aykırı hareket edilmiş olması gerekir. Sendikal hakları ihlal edilen işçi aksi kanunda öngörülmemişse sendikal tazminat talep edebilir.

Sendikal Faaliyetler Nedeniyle İşten Çıkarılmak Hukuka Aykırı Mıdır?

Toplu İş Sözleşmeleri Kanunu ve İş Hukuku’na göre işçinin sendikal hakları güvence altına alınmıştır. Kanunda açıkça yasaklanmadıkça işçinin olumlu ve olumsuz sendika özgürlüğü vardır. Bu özgürlükler işçinin sendikaya katılma ya da katılamama, sendika kurma ya da kurmama, faaliyetlere katılma ya da katılmama gibi haklarını korur.

Sendikal faaliyetler nedeniyle işçinin işten çıkarılması açıkça sendikal nedenlerle işten çıkarılmaya gireceğinden Toplu İş Sözleşmeleri Kanunu’na ve İş Hukukuna aykırıdır. İşçi hukuka aykırılıktan doğan haklarını kullanabilir.

İşveren, İşçiyi Sendikaya Üye Olduğu İçin İşten Çıkarabilir Mi?

Sendikaya üye olmak, sendika kurmak, iş saatleri içerisinde işverenin iznine bağlı olarak ve iş saatleri dışında izne tabi olmadan sendikal faaliyette bulunmak olumlu sendikal özgürlük olarak nitelendirilir.

İşçi sendikaya üye olmakta ve sendikal haklarını kullanmakta özgürdür. Bu özgürlüğünü kısıtlayacak her türlü yaptırım ve ayrımcılık hukuka aykırıdır. İşverenin işçiyi sendikaya üye olduğu için işten çıkarması açıkça sendikal nedenle işten çıkarıldığını gösterir ki bu durumda işçinin sendikal tazminat talep etme hakkı doğar.

İşverenin Sendikal Faaliyetleri Engellemesi Suç Teşkil Eder Mi?

İşçinin sendikaya üye olma ya da olmama sendika kurma ya da kurmama veya sendikal faaliyetlere katılma ya da katılamama özgürlüğü işverence kısıtlanamaz. İşveren, işçinin sendikal özgürlüğünü kısıtlamaya yönelik davranışlarda bulunamaz. İşçi böyle bir durumla karşılaştığında sendikal tazminat almaya hak kazanabilir.

Sendikal hakların kullanılmasını engellemesi Türk Ceza Kanunu’nun 118. maddesinde yer almaktadır. Bu suçun oluşması için işçinin sendikal faaliyette bulunmasının engellenmesi yeterli değildir. Bu engellemenin cebir veya tehdit ile gerçekleşmesi gerekir.

Sendikal Tazminat Davası Hangi Mahkemede Açılır?

Sendikal tazminat davası işçi işveren arasındaki bir uyuşmazlıktır. İş hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklarda görevli mahkeme İş Mahkemeleri’dir. Görev kuralları kamu düzenine ilişkindir.

Hangi İş Mahkemesi’nin yetkili olduğu İş Mahkemeleri Kanunu’na göre belirlenir. İlgili madde uyarınca sendikal tazminat davalarında yetkili mahkeme davalı gerçek ya da tüzel kişinin dava açıldığı sıradaki yerleşim yeri mahkemesi ya da işlemin yapıldığı yer mahkemesidir.

Sendikal Tazminat Davasında Zamanaşımı Süresi Nedir?

2017 yılında yapılan değişiklikle tazminat sürelerinde farklılıklar gözlenmektedir. Bu değişiklikler sendikal tazminat alanında olmamıştır. Sendikal tazminat davasında kural olarak hak düşürücü süre belirlenmemiştir. İş Kanunu’nda sendikal tazminat davası için zamanaşımı süresi 5 yıl olarak belirlenmiştir.

Sendikal Nedenlerle İşten Çıkarılan İşçi Ne Yapmalıdır?

Sendikal nedenle işten çıkarılan işçi çaresiz değildir. Sendikal nedenle iş sözleşmesi feshedilen işçi mahkemede bu durumu kanıtlayarak sendikal tazminat talebinde bulunabilir. Eğer işine geri dönmek istiyorsa sendikal tazminat talepli işe iade davası açabilir. İşsiz kaldığı günlerin (kanunun öngördüğü hallerin varlığı halinde yine kanunun öngördüğü şekilde) bir kısmının ücretini de talep edebilir.

İşverenin Sendika Üyesi Olan İşçiyi İşten Çıkarması Halinde Hangi Cezalar Uygulanır?

İşverenin, işçinin sendikal haklarını suç oluşturacak şekilde engellemesi durumunda sendikal hakların kullanılmasının engellenmesi suçu oluşmuş ise Türk Ceza Kanunu (TCK) madde 118 uyarınca suçun faili altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Cebir ya da tehdit kullanarak veya hukuka aykırı bir davranışta bulunularak sendikanın faaliyetinin engellenmesi ise bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası gerektirmektedir.

İşçi işçiyi sendikaya üye olması sebebiyle yani sendikal sebeple işten çıkardıysa ancak TCK 118. Maddeye girecek bir suç oluşmadıysa, gerekli şartların oluşması halinde işverenin sendikal tazminat ödemesine hükmedilebilir.

Sendikal Nedenlerle İşten Çıkarılan İşçi İşe İade Davası Açabilir Mi?

Kural olarak işe iade davası açılabilmesi için 30 ve üzeri işçi çalıştıran işyerinde çalışan ve en az 6 ay kıdemi bulunan işçi, belirsiz süreli iş sözleşmesi haksız sebeple feshedildiğinde işe iade davası açabilme hakkına sahiptir.

Sendikal sebeplerle iş sözleşmesi feshedilen işçi için durum biraz farklıdır. Sendikal sebeplere dayanılarak işten çıkarılan işçi 6 aylık kıdemi bulunmasa veya çalıştığı işyerinde 30’dan az işçi çalışıyorsa bile işe iade davası açabilir.

Sendikal Nedenlerle Baskı Gören İşçi Şikâyet Hakkını Nasıl Kullanabilir?

İşçiye sendikal nedenlerle yaptırım uygulanamaz veya ayrımcılık yapılamaz. İşçinin sendikaya üye olma ya da olmama, iş saatleri içerisinde işverenin izniyle ve iş saatleri dışında sendikal faaliyetlere katılma ya da katılamama hakları işveren tarafından kısıtlanamaz, şart koşulamaz.

İşverenin işçinin sendikal haklarını kısıtlamaya yönelik davranışları doğrudan suç oluşturmamaktadır. Ancak işveren, işçinin sendikal haklarını cebir ya da tehdit yoluyla kısıtlıyorsa baskı altında kalan işçi şikâyet yoluna başvurabilir.

İşveren Sendikaya Üye Olan İşçiye Baskı Yaparsa Ne Olur?

İşçinin sendikaya üye olup olmaması, sendikal faaliyete katılıp katılmaması ya da sendika kurup kurmaması hukukumuzca güvence altına alınmıştır. İşçinin sendikal hakları korunmaktadır.

İşverenin, işçiye sendikaya üye olması sebebiyle baskı yapma, işten çıkarma, bu nedenle işe almama, ayrımcılık yapma ya da muamelede bulunma hakkı yoktur. İşçi böyle bir durumla karşılaştığında sendikal tazminat talep edebilir.

İşveren, işçiye sendikaya üye olması sebebiyle cebir ya da tehdit yoluyla baskı uygularsa TCK 118 maddesine giren hallerde işverene cezai yaptırım uygulanabilir.

İşveren Sendikal Faaliyetlere Karşı Önlem Alabilir Mi?

Sendikal faaliyetler ekonomik- sosyal hakları ve çıkarları korumak ya da geliştirmek amacıyla sendikalar tarafından gerçekleştirilen faaliyetlerdir. İş Kanunu’nda iş saatleri içerisinde işverenin izni dahilinde ve iş saatleri dışarısında işçinin sendikal faaliyetlerinin kısıtlanamayacağı öngörülmüştür.

İşveren haksız sebeple sendikal faaliyetleri kısıtlayamaz. Aksi takdirde işçinin sendikal talep etme hakkı ortaya çıkabilir. İşveren sendikal faaliyetleri cebir veya tehdit yoluyla kısıtlarsa ve eğer şartları gerçekleşmişse TCK madde 118 hükümleri uyarınca yargılanabilir.

İşçi Sendikaya Üye Olmaya Zorlanabilir Mi?

Anayasamızın 51. Maddesinde işçilerin önceden izin alınmaksızın bir sendikaya üye olabilme haklarını koruma altına almıştır. Toplu İş Sözleşmeleri Kanunu’nun 25. Maddesinde ise bir işçinin işe alınmalarında bir sendikaya üye olmaları şartı konulamayacağı öngörülmüştür.

İşçinin işe alınırken bir sendikaya üye olması şartı getirilemez. Yani işçi bir sendikaya üye olmaya zorlanamaz. Bu zorlama hem Anayasaya hem de Toplu İş Sözleşmeleri Kanunu’na aykırı olacaktır. Bu aykırılığın belirli hukuki yaptırımları olabilecektir.

İşçi Sendikadan İstifa Etmeye Zorlanabilir Mi?

Yukarıda bahsettiğimiz işçinin sendikaya üye olmaya zorlanamayacağı hususu işçinin sendikadan istifa etmeye zorlanamayacağı hususu için de geçerlidir. Anayasanın 51. Maddesi işçinin önceden izin almadan sendikaya üye olma hakkını koruduğu gibi sendika üyeliğinden istifa etme hakkını da korumaktadır. Aynı şekilde Toplu İş Sözleşmeleri Kanunu’nun 25. Maddesi işçinin işe alınırken ya da iş akdi devam ederken bir sendikaya üye olması şart koşulamayacağı gibi sendikadan istifa etmeye zorlanması ve bu konuda şart koşulması da hukuka aykırı olacaktır.

İşçi işe alınırken mevcut sendika üyeliğinin son bulması şart koşulamaz. İşçi sendika üyeliğinden istifa etmeye zorlanamaz. Sendika üyeliğinden istifa etmediği için işçiye ayrımcılık ya da muamele yapılamaz. Aksi halde işçinin başvurabileceği hukuki yollar mevcuttur.

Sendikal Hakları Engellenen İşçi Hangi Kurumlara Şikâyette Bulunabilir?

Sendikal hakların engellenmesi suçu şikâyete tabi suçlardan değildir. Bu sebeple savcılık re ’sen soruşturur. Sendikal hakları suç oluşturacak şekilde (cebir veya tehdit yoluyla engellenmesi durumunda) engellenen işçi durumu yetkili makamlara bildirebilir, ihbar edebilir, şikâyette bulunabilir.

Sendikal Tazminat Alabilmek İçin Sendika Üyeliği Zorunlu Mudur?

Sendikal tazminat talep edebilme şartları Toplu İş Hukuku Kanunu’nda açıkça ön görülmüştür. Bu şartlara göre kanunda öngörülen şekilde ve öngörülen hakları ihlal edilen işçi işverenden sendikal tazminat talep edebilme hakkı sahiptir.

Sendikal tazminat talep edebilmek için belirtilen şartların varlığı aranır. Kanunda sendikal tazminat talep edebilmek için işçinin sendikaya üye olma zorunluluğu aranmamaktadır. Kanunda korunması amaçlanan hak işçinin sendikaya üye olmak ya da olmamak konusunda vereceği kararda özgür olması ve kimsenin baskısı altında kalmamasıdır.

İşçinin sendikal tazminat talep edebilmesi için sendikaya üye olması ya da üye olmaması şartı aranmamaktadır. Sendikal tazminat talep edebilmek için sendikal sebeple işçinin haksızlığa uğraması gerekir.

İşveren Sendikal Nedenlerle İşçinin Görevini Değiştirebilir Mi?

İşçinin sendikal özgürlüğü kanunlarla koruma altına alınmıştır. İşçi sendikal nedenlerle işten çıkarılamaz, ayrımcılığa uğrayamaz, muamele göremez. Bu kuralın sendikal nedenlerle ihlal edilmesi neticesinde işçinin kullanabileceği hakları vardır.

Sendikal nedenlerle işçinin görevinin değiştirilmesi işçinin aleyhine bir durum meydana getiriyorsa işverenin işçiye sendikal nedenlerle muamelede bulunduğu ve somut olayın şartlarına göre ayrımcılık yapmışsa ilgili kanun maddelerini ihlal ettiğini söyleyebiliriz. İşverenin yaptığı bu değişiklik somut olayın şartlarına göre işçinin sendikal haklarını ihlal ediyorsa hukuka aykırıdır.

Sendikal Tazminat Davasında Tanık Beyanı Yeterli Midir?

Sendikal tazminat davasında işçi sendikal nedenle iş sözleşmesinin feshedildiği ya da sendikal nedenlerle ayrımcılığa ya da muameleye maruz kaldığını iddia etmektedir. Davayı işçi açtığı için davacı konumunda olan işçidir. İşçi mahkeme huzurunda iddiasını ispat etmelidir. Bu durumda ispat yükü işçidedir.

İşçi, iddiasını hukuka uygun şekilde ispat etmelidir. Toplu İş Sözleşmeleri Kanunu’na göre işçinin iddiasını ispat etmede yalnızca tanık beyanları yeterli görülmemektedir. İşçi iddiasını güçlendirmek için tanık beyanlarına başvurabilir ancak sadece tanık beyanına dayanılarak işçinin iddiası ispat edilmiş olunmaz.

Yazan: Ecenur Baysal