İŞÇİNİN SGK PRİMLERİNİN EKSİK ÖDENMESİ

SGK primlerinin eksik ödemesi, işverenlerin işçilerin ücretlerini SGK’ ya eksik bildirmesi veya gerçek maaşları üzerinden prim ödememesi durumudur. Bu durum, işçiler için ciddi hak kayıplarına yol açabilmektedir. İşverenler, işçilerin gerçek ücretleri üzerinden SGK primlerini yatırmakla yükümlüdür. İşçinin rızası olsa dahi bu yükümlülükten vazgeçilemez. İşverenler, bu yasal zorunluluğa uymadıklarında hem idari para cezaları hem de hukuki yaptırımlarla karşı karşıya kalırlar. İşçinin SGK primlerinin eksik ödenmesi, sadece emeklilik maaşını değil, aynı zamanda kıdem tazminatını, işsizlik maaşını ve diğer sosyal haklarını da olumsuz etkiler. Bu nedenle, işçilerin bu konuda bilinçli olması ve haklarını araması önemlidir.

Bu yazımızda işçinin SGK primlerinin eksik ödenmesi halinde işçi hakları ve işverene uygulanacak cezalara değinilmiştir.

SGK PRİMİ NEDİR VE NEDEN ÖNEMLİDİR?

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu madde 4/1-a gereğince, işverenler, hizmet akdi ile çalışan işçilerini sigortalı olarak bildirme ve primlerini ödemekle yükümlüdür. SGK primi, işverenlerin çalışanları için Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) ödemekle yükümlü oldukları bir tutardır ve çalışanların sosyal güvenlik haklarını güvence altına alır.

• Sosyal Güvenlik: SGK primleri, çalışanların emeklilik, malullük, hastalık ve işsizlik gibi durumlarda sosyal güvenlik haklarından yararlanmalarını sağlar.
• Emekli Maaşı: SGK primleri, emekli maaşının hesaplanmasında temel alınır. Eksik prim yatırılması, emekli maaşının düşük olmasına neden olur.
• Kıdem Tazminatı: İşten ayrılma durumunda, kıdem tazminatı hesaplanırken SGK primleri üzerinden belirlenen ücret dikkate alınır. Eksik prim yatırılması, kıdem tazminatının da düşük olmasına neden olur.
• Diğer Haklar: SGK primleri, işsizlik ödeneği, doğum ücreti ve iş göremezlik ücreti gibi haklardan yararlanmayı da etkiler.

İŞVEREN SGK PRİMLERİNİ NEDEN EKSİK ÖDER?

İşverenler, istihdam üzerindeki vergi ve prim yüklerinden kaçınmak için SGK primlerini eksik ödeyebilirler. İşverenler, işçi maliyetlerini düşürmek amacıyla çalışanların maaşlarını düşük göstererek SGK primlerini eksik yatırabilirler. İşverenler, SGK’ ya verdikleri beyannamelerde işçilerin ücretlerini gerçekte ödediklerinden daha az göstererek prim maliyetini azaltmaya çalışırlar. Bazı işverenler, ücretlerin bir kısmını elden ödeyerek ve banka kayıtlarında daha düşük göstererek SGK’ yı yanıltmaya çalışabilirler.

SGK PRİMİNİN EKSİK ÖDENMESİ DURUMUNDA İŞÇİNİN HAKLARI

İşçi, işveren tarafından SGK primlerinin eksik yatırılması durumunda iş sözleşmesini haklı nedenle derhal feshedebilir. Bu durumda, işçi ihbar tazminatı alamaz, ancak kıdem tazminatı almaya hak kazanır.

İşçi, işverenle yaşadığı uyuşmazlıklar için İş Mahkemesine başvurabilir. Hizmet tespit davaları da İş Mahkemelerinde görülür. İşçi, eksik yatırılan primlerin tespit edilmesi ve SGK kayıtlarına geçirilmesi için hizmet tespit davası açabilir. Bu dava, işveren ve SGK’ ya karşı açılır.

İşçi, SGK primlerinin eksik yatırıldığını öğrendiğinde, durumu Alo 170 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bilgi Hattı’na bildirebilir. Bu başvuru sonucunda, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Kurumu denetim başlatır. Ancak, bu başvuru sadece tespitin yapıldığı tarihten itibaren 1 yıl için geçerlidir.

SGK PRİMİ EKSİK YATIRILAN İŞÇİNİN HAKLI FESİH HAKKI

4857 sayılı İş Kanunu madde 24/II-e işverenin işçinin ücretini kanun hükümlerine veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesaplamaması veya ödememesi durumunda işçinin haklı nedenle fesih hakkını düzenlemektedir. Bu madde, Yargıtay kararlarıyla geniş yorumlanarak sigorta primlerinin eksik ödenmesini de kapsamaktadır. Bu durum, işçiye haklı fesih imkânı verir. Nitekim Yargıtay içtihatlarında, işçilerin sigorta primlerinin gerçek ücret üzerinden yatırılmaması durumunda iş sözleşmesinin işçi tarafından haklı nedenle derhal feshedilebileceğine karar vermiştir.

Bu durumda ihbar süresini beklemek zorunda kalmaz. İşçiye haklı nedenle iş sözleşmesini feshetme hakkı tanınmasının yanı sıra işverene de eksik ödenen sigorta primlerinin ödenmesi yükümlüğü verilmiştir. Dolayısıyla iş sözleşmesinin sigorta primlerinin eksik ödenmesi neticesinde feshedildiği durumda, sigorta primlerinin gerçek değerinden kalan fark işveren tarafından kapatılmalıdır.

SGK primleri, Yargıtay tarafından geniş yorumlanmaktadır ve ücret kapsamına dahil edilmiştir. Keza bu, iş hukukunun hakim prensibi olan işçi lehine yorum ilkesiyle de paralel bir düzenlemedir. Dolayısıyla işçi, sigorta primlerinin eksik yatırılması halinde iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir ve kıdem tazminatı almaya da hak kazanabilir.

İŞÇİNİN ALABİLECEĞİ TAZMİNATLAR

Haklı nedenle işten ayrılan işçi, kıdem tazminatı alabilir. Kıdem tazminatı, çalışılan süre ve son maaş üzerinden hesaplanır.

İşçi, eksik ödenen ücretler, fazla mesai ücretleri, yıllık izin ücretleri gibi diğer işçilik alacaklarını da talep edebilir.

Hizmet tespit davası sonucunda, eksik yatırılan primler işverenden alınarak SGK kayıtları düzeltilir. Bu durum, işçinin gelecekteki emekli maaşını olumlu etkiler. Hizmet tespit davası açmak için 5 yıllık bir hak düşürücü süre vardır. İşçinin, hizmet tespit davasında çalıştığını ve maaşının eksik gösterildiğini ispatlaması gerekir. Tanık beyanları, hizmet tespit davalarında önemli bir delildir. Bordro tanıkları ve komşu işyeri tanıkları dinletilebilir.

Eksik SGK primi ödenmesi, emekliliği doğrudan etkileyen önemli bir konudur. Bu durum, emekli maaşının düşmesine, kıdem tazminatının azalmasına ve diğer sosyal güvenlik haklarından yeterince yararlanılamamasına yol açabilir. İşte eksik SGK primi ödenmesinin emekliliği nasıl etkilediği, arabuluculuk ve dava süreçleri, hizmet tespit davası ve sonuçları hakkında detaylı bilgiler:

EKSİK SGK PRİMİ ÖDENMESİ EMEKLİLİĞİ NASIL ETKİLER?

Eksik yatırılan primler, emekli maaşının hesaplanmasında dikkate alınan kazanç miktarını düşürür. Bu nedenle, emekli olunduğunda alınacak maaş, gerçek kazanç üzerinden yatırılan primlere göre daha az olmasına sebebiyet vermektedir. İşten ayrılma durumunda, kıdem tazminatı hesaplanırken SGK primlerine esas kazanç miktarı göz önünde bulundurulur. Eksik prim yatırılması, kıdem tazminatının da düşük olmasına neden olur. Eksik prim ödemeleri, işsizlik ödeneği, doğum ücreti ve iş göremezlik ücreti gibi sosyal güvenlik haklarından yararlanmayı da olumsuz etkilemektedir.

ARABULUCULUK BAŞVURUSU SÜRECİ

İşçi ve işveren arasındaki uyuşmazlıklarda bazı durumlar için arabuluculuk kurumuna başvurmak zorunludur. SGK primi eksik yatırılan işçi, öncelikle bir vekil aracılığıyla veya kendisi, arabuluculuk daire başkanlığına başvurmalıdır. Arabuluculuk Daire Başkanlığı’na adliyelerden veya e-imza varlığı halinde UYAP üzerinden başvurulabilir. Arabuluculuğa yazılı dilekçe ibraz edilir ve ardından bir arabulucu atanır.

Potansiyel davanın her iki tarafı da atanan arabulucu tarafından görüşmelere çağırılır. Görüşmelerde her iki taraf da taleplerini aktarır, delillerini sunar, birbirlerini dinler ve bir anlaşmaya varılmaya çalışılır. Şayet anlaşma sağlanabilirse Arabuluculuk Anlaşma Son Tutanağı düzenlenir ve dava yolundan çok daha kısa sürede uyuşmazlık bir çözüme kavuşmuş olur. Eğer ki taraflar anlaşamazlarsa Arabuluculuk Anlaşamama Tutanağı düzenlenir ve bu tutanakla birlikte artık işçi alacağı davası açılabilir. Fakat unutulmamalıdır ki arabuluculuk görüşmeleri yapılmadan dava açılması mümkün değildir.

TAZMİNAT TALEPLİ DAVA SÜRECİ

Tazminat talepli dava süreci, eksik SGK primi ödenmesi durumunda işçinin başvurabileceği hukuki yollardan biridir ve bu süreçte işçi çeşitli tazminat kalemlerini talep edebilir. İşçinin bu süreçte açabileceği davalar ve talep edebileceği tazminatlar aşağıdaki gibidir:

Dava Türü	Amaç	Taraflar	Görevli Mahkeme	Yetkili Mahkeme	Zamanaşımı/Hak Düşürücü Süre	Deliller
Hizmet Tespit Davası	Eksik bildirilen veya hiç bildirilmeyen çalışma sürelerinin ve primlerin tespit edilmesi.	Davacı: İşçi, Davalı: İşveren, Feri Müdahil: SGK	İş Mahkemeleri	İşçinin veya işverenin yerleşim yeri mahkemesi. SGK aleyhine açılan davalarda Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğünün bulunduğu yer mahkemesi.	5 yıllık hak düşürücü süre (işçinin çalıştığı döneme ait)	İş sözleşmesi, ücret bordroları, banka kayıtları gibi yazılı deliller, tanık beyanları, bilirkişi incelemesi.
İşçilik Alacakları Davası	Eksik ödenen ücretler, fazla mesai ücretleri, yıllık izin ücretleri gibi işçilik alacaklarının talep edilmesi.	Davacı: İşçi, Davalı: İşveren	İş Mahkemeleri	İşçinin veya işverenin yerleşim yeri mahkemesi.	Zamanaşımı süreleri (alacak türüne göre değişir)	Ücret bordroları, banka kayıtları, iş sözleşmesi, tanık beyanları ve diğer yazılı ve sözlü deliller.
Kıdem Tazminatı Davası	İş sözleşmesinin haklı nedenle feshedilmesi durumunda kıdem tazminatının talep edilmesi.	Davacı: İşçi, Davalı: İşveren	İş Mahkemeleri	İşçinin veya işverenin yerleşim yeri mahkemesi.	İş Kanununda belirtilen süreler (genellikle 10 yıllık zamanaşımı süresi söz konusu olabilir)	İş sözleşmesi, ücret bordroları, tanık beyanları ve diğer ilgili deliller.

Talep Edilebilecek Tazminatlar:

• Kıdem Tazminatı: İş sözleşmesini haklı nedenle fesheden işçi, kıdem tazminatına hak kazanır. Kıdem tazminatı, işçinin çalıştığı süre ve son ücreti üzerinden hesaplanır.
• İşçilik Alacakları: İşçi, eksik ödenen ücretler, fazla mesai ücretleri, yıllık izin ücretleri gibi diğer işçilik alacaklarını talep edebilir. Bu alacaklar, işçinin hak ettiği ücretin tam olarak ödenmesini sağlar.
• Hizmet Tespit Davası Sonucu Alınacak Haklar: Hizmet tespit davası sonucunda, eksik primler SGK kayıtlarına işlenir. Bu durum, işçinin emekli maaşının ve diğer sosyal güvenlik haklarının daha yüksek bir tutar üzerinden hesaplanmasını sağlar.

İş mahkemeleri, bu tür davalara bakmakla görevlidir. İş mahkemesi bulunmayan yerlerde asliye hukuk mahkemeleri görevlidir. İşçinin veya işverenin yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir. SGK aleyhine açılan davalarda, Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğünün bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir.

Hizmet tespit davası açmak için 5 yıllık bir hak düşürücü süre vardır. Ancak, bu süre işçinin çalıştığı döneme aittir ve dava açma süresi değildir. İşçilik alacakları davaları için de zamanaşımı süreleri söz konusudur.

HİZMET TESPİT DAVASI

Hizmet tespit davası, işçinin eksik bildirilen veya hiç bildirilmeyen çalışma sürelerinin ve primlerinin tespit edilmesi amacıyla açılan bir dava türüdür. Bu dava, işçi tarafından işverene açılır ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Fer’i müdahil olarak davaya dahil olur. Davada hâkimin re ‘sen araştırma ilkesi geçerlidir. Bir başka deyişle hâkim, davaya dair delilleri kendiliğinden araştıracaktır. Bu bağlamda SGK primleri eksik yatırılan işçinin çalışma süresi, normalde ne kadar prim yatırılması gerektiği gibi tespitler yapılır.

SGK primleri eksik yatmasına rağmen iş sözleşmesini sona erdirmek istemeyen işçiler bu yola başvurarak ne kadar süre çalıştığının tespitini isteyebilir. İşveren, davanın sonucuna göre eksik yatırdığı tutarı yatırdığı gibi idari para cezası da ödemeye hükmedilebilir.

Hizmet Tespit Davasının açılacağı mahkeme iş mahkemesidir. İş mahkemesi bu davada görevli mahkeme iken yetkili mahkeme ise işverenin yerleşim yeri yahut işin yapıldığı yer mahkemesidir.

Hizmet tespit davasının açılması için 5 yıllık hak düşürücü süreye dikkat edilmesi gerekir. Bu süre, hizmetin geçtiği andan itibaren, bir başka deyişle iş ilişkisinin sona erdiği tarihten itibaren 5 yıldır. İşçi bu süre içerisinde dava açamadan vefat ederse işçinin mirasçıları bu davayı açabilirler.

HİZMET TESPİT DAVASININ SONUÇLARI

Hizmet tespit davasının sonuçları ise işçi ve işveren bakımından farklılık arz etmektedir. Aşağıda işçi ve işveren bakımından sonuçlara yer verilmiştir;

İşçi Bakımından

• Eksik Primlerin Tespiti ve Kayda Geçirilmesi: Mahkeme, yapılan incelemeler sonucunda işçinin eksik bildirilen primlerini tespit eder ve bu primlerin SGK kayıtlarına işlenmesini sağlar. Bu, işçinin prim gün sayısının ve kazancının artmasına yol açar.
• Emeklilik Maaşında Artış: Eksik primlerin tamamlanmasıyla işçinin emekli maaşı, daha yüksek bir tutar üzerinden hesaplanır.
• Kıdem Tazminatında Artış: İşten ayrılma durumunda işçinin alacağı kıdem tazminatı da gerçek maaşı üzerinden hesaplanacağı için artar.

İşveren Bakımından

• İşverenin Eksik Primleri Ödeme Yükümlülüğü: İşveren, tespit edilen eksik primleri gecikme zammı ve faizi ile birlikte SGK’ye ödemekle yükümlü olur.
• İdari Para Cezası: İşveren, eksik prim bildirimi nedeniyle SGK tarafından idari para cezasına çarptırılır. Eksik bildirimin yapıldığı her ay için işverene asgari ücretin iki katı kadar idari para cezası uygulanabilir.

İŞVERENİN SİGORTA PRİMLERİNİ ÖDEMEMESİ CEZASI

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu madde 102/c işverenin eksik prim ödemesi durumunda SGK tarafından uygulanacak idari para cezalarını düzenlemektedir. İşverenin, işçinin sigorta primlerini eksik ödemesi veya hiç ödememesi durumunda, idari para cezası uygulanır. Bu ceza, eksik bildirilen her ay için asgari ücretin iki katı olarak belirlenir. Ayrıca, işveren eksik ödediği primleri gecikme zammı ve faiziyle birlikte ödemek zorundadır.

Vergi Usul Kanunu madde 359’da işverenin yanıltıcı belge düzenlemesi durumunda uygulanacak cezai yaptırımları düzenlenmekteyken VUK madde 344’te vergi ziyaı halinde uygulanacak cezaları belirtir. Bu maddenin ikinci fıkrası, vergi ziyaının VUK 359 kapsamında olması halinde cezanın üç katına çıkarılacağını belirtir. İşveren hakkında veri ziyaı cezasına hükmedilmesi de mümkündür.

EKSİK YATIRILAN SİGORTA PRİMLERİ ZAMANAŞIMI

Hizmet tespit davası açmak için 5 yıllık bir hak düşürücü süre bulunmaktadır. Bu süre, işçinin çalıştığı döneme aittir ve dava açma süresi değildir. Yani, işçi çalıştığı döneme ait eksik primleri 5 yıl içinde dava konusu yapabilir.

Ancak, ALO 170 veya SGK’ ya ihbar yoluyla yapılan başvurular ile yapılan tespitler, yalnızca tespitin yapıldığı tarihten itibaren 1 yıl için geçerlidir. Daha eski dönemler için hizmet tespit davası açılması gereklidir.

EKSİK SGK PRİMİ ÖDENMESİ İSPAT YÜKÜ

İşçi, hizmet tespit davasında çalıştığını ve maaşının eksik gösterildiğini ispatlamakla yükümlüdür.

İspat için kullanılabilecek deliller şunlardır:

• • Yazılı Deliller: İş sözleşmesi, ücret bordroları, banka kayıtları. İşverenin saklama ve ibraz yükümlülüğü bulunan iş yeri kayıt ve belgeleri de güçlü delil niteliğindedir.
  • Tanık Beyanları: Bordro tanıkları, komşu işyeri tanıkları. Tanıkların, işçi ile aynı dönemde çalışmış olması önemlidir.
  • Diğer Deliller: İşveren tarafından gönderilen mailler, mesajlaşmalar, panoya asılan duyurular, işyeri kamera görüntüleri gibi hukuka uygun her türlü ispat aracı kullanılabilir.
  • Bilirkişi İncelemesi: Gerekli durumlarda mahkeme, bilirkişi incelemesi de yapabilir.

Yerleşik içtihatlar, işçinin sigorta primine esas kazancının düşük gösterilmesi konusunda işçinin gerçek ücretinin tespiti için işçinin kıdemi, unvanı, yaptığı iş, işyerinin özellikleri ile emsal işçilere ödenen ücretler gibi hususların dikkate alınarak karar verilmesi gerektiği yönündedir.

SIKÇA SORULAN SORULAR

SGK Primim Eksik Yatmış Ne Yapmalıyım?

Öncelikle durumu ALO 170 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bilgi Hattı‘na bildirebilirsiniz. Bu başvuru sonucunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Kurumu denetim başlatarak işverenin kayıtlarını inceler. Ancak bu yolla geriye dönük sadece 1 yıllık tespit yapılabilir.

Hizmet tespit davası açarak eksik primlerinizin tamamlanmasını sağlayabilirsiniz. Bu dava işverene karşı açılır ve SGK davaya Fer’i müdahil olur. Dava sonucunda eksik primler tespit edilirse, işveren bu primleri gecikme zammı ile birlikte ödemek zorunda kalır. Ayrıca, bu dava ile emeklilik maaşınız ve kıdem tazminatınız da artacaktır.

İş sözleşmenizi haklı nedenle feshedebilirsiniz. Eksik SGK primi ödenmesi, işçi için haklı fesih nedenidir. Bu durumda kıdem tazminatına hak kazanırsınız. Ancak, ihbar tazminatı alamazsınız.

İşveren Sigortayı Eksik Öderse Ne Olur?

İşveren, idari para cezası alır. Eksik bildirilen her ay için asgari ücretin iki katı kadar idari para cezası uygulanabilir. İşveren, eksik ödediği primleri gecikme zammı ve faiziyle birlikte ödemek zorunda kalır. İşveren hakkında ayrıca, yanıltıcı belge düzenlemekten dolayı hapis cezası ve vergi ziyaı cezası da uygulanabilir. İşçinin hizmet tespit davası açması durumunda, işveren eksik primleri ödemekle yükümlü olur ve dava masraflarını da karşılayabilir.

SGK Primleri Eksik Yatırılan İşçi Nereye Şikâyette Bulunabilir?

ALO 170 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bilgi Hattı‘na başvurarak durumu bildirebilirsiniz. İş Mahkemesi’ne hizmet tespit davası açabilirsiniz. İş Mahkemesi bulunmayan yerlerde Asliye Hukuk Mahkemesi, iş mahkemesi sıfatıyla görevli olur. Yahut doğrudan SGK’ye ihbarda bulunabilirsiniz.

İşveren SGK Primlerini Geriye Dönük Tamamlayabilir Mi?

Evet, işveren eksik ödediği primleri gecikme zammı ve faizi ile birlikte SGK’ye ödeyebilir. Hizmet tespit davası sonucunda mahkeme kararıyla işveren eksik primleri tamamlamak zorunda kalır.

SGK Primlerimin Eksik Ödendiğini Nasıl Öğrenebilirim?

E-Devlet üzerinden SGK hizmet dökümünüzü kontrol ederek prim yatırımlarınızı görüntüleyebilirsiniz. İşvereninizden ücret bordrolarınızı talep ederek gerçek maaşınız ile SGK’ya bildirilen maaşı karşılaştırabilirsiniz. Banka kayıtlarınızı inceleyerek işveren tarafından yapılan ödemeler ile SGK kayıtlarını karşılaştırabilirsiniz.

Hizmet tespit davası açarak, mahkeme aracılığı ile bu durumu tespit edebilirsiniz.

SGK Primlerinin Eksik Ödendiğini E-Devlet’ten Nasıl Kontrol Edebilirim?

E-Devlet sistemine giriş yaptıktan sonra, arama çubuğuna “SGK hizmet dökümü” yazarak ilgili sayfaya ulaşabilirsiniz. Bu sayfada primlerinizin ne kadar yatırıldığını ve hangi tarihlerde yatırıldığını görebilirsiniz. Hizmet dökümünüzü düzenli olarak kontrol ederek herhangi bir eksiklik olup olmadığını takip edebilirsiniz.

SGK Primleri Eksik Yatırılan İşçi İşvereni Nereye Şikâyet Edebilir?

ALO 170 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bilgi Hattı‘na şikayette bulunabilir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikayette bulunabilir. İş Mahkemesi’ne hizmet tespit davası açabilir.

Dilay ERGENÇ