BOŞANMA DAVASI NEREDE AÇILIR?

Boşanma davası, evlilik birliğinin yasal olarak sona erdirilmesini amaçlayan hukuki bir süreçtir. Bu dava, eşlerden birinin evlilikten doğan yükümlülüklerini ihlal etmesi, ortak yaşamın sürdürülemez hale gelmesi veya diğer yasal boşanma sebeplerinin oluşması durumunda açılabilir. Ancak boşanma sürecine giren bireylerin en çok merak ettiği konulardan biri, boşanma davasının hangi mahkemede ve nerede açılması gerektiğidir. Doğru mahkemede dava açılması, sürecin hızlı ve hukuka uygun şekilde ilerlemesi açısından büyük önem taşır.

Boşanma davalarında görevli mahkeme, Türk hukuk sistemine göre Aile Mahkemesidir. Eğer dava açılacak yerde Aile Mahkemesi bulunmuyorsa, bu durumda Asliye Hukuk Mahkemesi, Aile Mahkemesi sıfatıyla boşanma davasına bakacaktır.

Yetkili mahkemenin belirlenmesi ise Türk Medeni Kanunu’nun 168. maddesi uyarınca yapılır. Buna göre boşanma davası:

• Eşlerden birinin yerleşim yerindeki Aile Mahkemesi’nde,
• Son altı ay içinde eşlerin birlikte oturdukları yer mahkemesinde açılabilir.

Bu kural hem çekişmeli boşanma hem de anlaşmalı boşanma davaları için geçerlidir.

Yetki kuralları, davanın nerede açılacağını belirleyen temel unsurlardan biridir. Ancak boşanma davalarında yetki kuralları, kamu düzenine ilişkin değildir. Yani yetkisiz bir mahkemede dava açılması halinde, karşı taraf yetki itirazında bulunmadığı sürece mahkeme davaya devam edebilir. Ancak karşı taraf yetki itirazında bulunursa, mahkeme yetkisizlik kararı vererek davayı reddedebilir ve davanın yetkili mahkemede yeniden açılması gerekir.

Bu durum, özellikle çekişmeli boşanma davalarında zaman kaybına ve ek masraflara neden olabilir. Bu nedenle boşanma davası açmadan önce yetkili mahkemenin doğru belirlenmesi büyük önem taşır. Bazı özel durumlarda, boşanma davasının nerede açılacağına ilişkin farklı uygulamalar söz konusu olabilir. Bu durumlar makalemizin devamında açıklanacaktır.

Ayrıca hukuk sistemimizde, boşanma davalarında tarafların yetkili mahkemeyi sözleşme ile belirleme hakkı bulunmamaktadır. Yani eşler, aralarında anlaşarak farklı bir mahkemeyi yetkili kılamazlar. Yetki, yasada belirtilen mahkemeler arasından seçilmelidir.

Ancak boşanma protokolü çerçevesinde, anlaşmalı boşanmalarda taraflar belirli bir mahkemede dava açma konusunda uzlaşabilirler. Bu durumda, dava açılmadan önce hukuki destek almak, sürecin daha sağlıklı işlemesine yardımcı olabilir.

BOŞANMA DAVASINDA YETKİLİ MAHKEME VE ÖNEMİ

Boşanma davalarında yetkili mahkemenin doğru belirlenmesi, sürecin hızlı ve sağlıklı ilerlemesi açısından büyük önem taşır. Yetkisiz bir mahkemede dava açılması, sürecin uzamasına, ek masraflara ve hatta davanın reddedilerek yeniden açılmasına neden olabilir. Özellikle çekişmeli boşanmalarda yetki itirazları, davanın seyrini doğrudan etkileyebilecek önemli bir unsurdur.

Türk Medeni Kanunu’nun 168. maddesine göre boşanma davalarında yetkili mahkeme, eşlerden birinin yerleşim yerindeki Aile Mahkemesi veya son altı ay içinde eşlerin birlikte oturduğu yer mahkemesidir. Yetki kuralları kamu düzenine ilişkin olmadığı için, karşı taraf yetki itirazında bulunmadığı sürece dava açılan mahkemede devam edebilir. Ancak yetkisiz bir mahkemede açılan davaya karşı yetki itirazı yapılması durumunda, mahkeme dosyayı yetkisizlik kararı verebilir. Bu durum, boşanma sürecinin gereksiz yere uzamasına ve maddi-manevi kayıplara yol açabilir.

Boşanma davasında yetkili mahkemenin belirlenmesi, özellikle farklı şehirlerde yaşayan veya uzun süredir ayrı olan eşler açısından dikkatle ele alınmalıdır. Yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları için ise Türkiye’de dava açılacaksa, eşlerden birinin Türkiye’deki son yerleşim yeri veya nüfusa kayıtlı olduğu yer mahkemesi yetkili olur. Yetkisiz mahkemede dava açılması halinde, davanın reddedilme riski olduğundan sürecin başında doğru mahkemeye başvurmak büyük önem taşır.

Boşanma sürecinin karmaşıklığı ve yetki itirazlarının yol açabileceği gecikmeler göz önüne alındığında, hak kayıplarını önlemek ve süreci hızlandırmak adına bir avukattan hukuki destek almak en doğru tercih olacaktır.

BOŞANMA DAVASI HANGİ MAHKEMEYE AÇILIR? GÖREVLİ MAHKEME

Boşanma davalarında görevli mahkeme Aile Mahkemeleri olarak belirlenmiştir. Aile Mahkemeleri, sadece boşanma davalarına değil, evlilik birliğinden doğan tüm hukuki uyuşmazlıklara da bakmakla yükümlüdür. Ancak her ilçede Aile Mahkemesi bulunmadığından, bu mahkemelerin olmadığı yerlerde boşanma davaları Asliye Hukuk Mahkemelerinde, Aile Mahkemesi sıfatıyla görülür. Bu durum, dava dilekçesinde mahkemenin “Asliye Hukuk Mahkemesi (Aile Mahkemesi Sıfatıyla)” olarak belirtilmesini gerektirir.

Boşanma davası açacak tarafın, davayı doğru mahkemede açması önemlidir. Yetkili mahkeme ile görevli mahkemenin farklı kavramlar olduğu unutulmamalıdır. Eğer bir boşanma davası, görevli olmayan bir mahkemede açılırsa, mahkeme görevsizlik kararı verir ve dava, görevli mahkemeye gönderilmek zorunda kalır.

Sonuç olarak, boşanma davasının usul açısından sorunsuz ilerleyebilmesi için görevli mahkemenin doğru belirlenmesi gerekmektedir. Davanın yanlış mahkemede açılması, görevsizlik kararı verilerek sürecin uzamasına neden olabilir.

BOŞANMA DAVASI NEREDE AÇILMALIDIR? YETKİLİ MAHKEME NERESİDİR?

Türk Medeni Kanunu’nun 168. maddesi, boşanma ve ayrılık davalarında yetkili mahkemeyi eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce en az altı ay boyunca birlikte yaşadıkları yer mahkemesi olarak belirlemiştir. Buna göre, boşanma davası açmak isteyen taraflar Aile Mahkemelerine, eğer bulundukları yerde Aile Mahkemesi yoksa Asliye Hukuk Mahkemelerine (Aile Mahkemesi sıfatıyla) başvurmalıdır. Ancak davanın sadece görevli mahkemede açılması yeterli değildir, aynı zamanda yetkili mahkemede açılması gereklidir.

Boşanma davalarındaki yetki kuralı kesin nitelikte değildir. Yani dava, yetkili olmayan bir mahkemede açılmış olsa bile, karşı taraf yetki konusunda bir itirazda bulunmazsa mahkeme davaya bakmaya devam edebilir. Ancak karşı taraf ilk itiraz olarak yetkisizlik iddiasında bulunursa, mahkeme yetkisizlik kararı verebilir ve dava yetkili mahkemeye gönderilmek zorunda kalır.

Yetkili mahkeme belirlenirken tarafların fiilen yaşadığı yer esas alınmalıdır. Aile kütüğüne kayıtlı olunan yer, yetki açısından doğrudan belirleyici bir kriter değildir. Mahkeme, yetki tespitinde tarafların düzenli ve sürekli olarak yaşadığı adresi dikkate alır ve bu yerin ispat edilmesi gerekebilir.

Kısaca, boşanma davası açarken hem görevli hem de yetkili mahkemenin doğru belirlenmesi büyük önem taşır. Yanlış mahkemede açılan davalar, yetkisizlik veya görevsizlik kararı ile reddedilebilir ve sürecin uzamasına neden olabilir. Bu tür aksaklıkları önlemek için davanın usule uygun şekilde açılması gerekir.

İKAMETGAHA GÖRE BOŞANMA DAVASI NEREDE AÇILIR?

İkametgâh kelimesi Türk Medeni Kanunu’nun 19 ile 22. Maddeleri arasında yerleşim yerine ilişkin hükümler kapsamında düzenlenmiştir. İkametgâh, kişinin yaşadığı yeri gösterir. İkametgâh, bir kişinin sürekli ve düzenli olarak oturduğu, resmi olarak adres kaydının bulunduğu yerdir. Türk Medeni Kanunu’nun 19. maddesine göre, herkesin yalnızca bir tek yerleşim yeri (ikametgahı) olabilir. Bu durum, ikametgahın tekliği ilkesi olarak adlandırılır ve kişinin aynı anda birden fazla yerde sürekli oturduğunu iddia etmesini engeller. Hukuki işlemlerde, özellikle de boşanma davalarında yetkili mahkemenin belirlenmesinde, tarafların resmi ikametgâh adresi ve fiili yerleşim yeri belirleyici olacaktır.

Teklik ilkesi gereği, bir kişi aynı anda iki farklı yerde ikamet edemez. Ancak, resmi ikametgâh adresi ile fiilen yaşadığı yer farklı olabilir. Böyle bir durumda, yetkili mahkeme belirlenirken kişinin gerçekten yaşadığı, hayatını sürdürdüğü ve sosyal bağlarını devam ettirdiği yer dikkate alınır. Boşanma davalarında da eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce en az altı ay boyunca birlikte oturdukları yer mahkemesi yetkili kabul edilir. Bu nedenle, mahkemeye sunulan delillerle kişinin belirli bir yerde sürekli oturduğu ispat edilebilir. İkametgahın tekliği ilkesi, mahkemelerin yetki alanlarını belirlemede ve hukuki sürecin düzenli işlemesini sağlamada önemli bir rol oynar. Özellikle çekişmeli boşanma davalarında yetki itirazlarının önüne geçmek ve süreci hızlandırmak adına, tarafların gerçek yerleşim yerlerini beyan etmeleri gereklidir.

ANLAŞMALI BOŞANMA DAVASI NEREDE AÇILIR?

Anlaşmalı boşanma davalarında yetki sorunu bulunmamaktadır. Taraflar, Türkiye’nin herhangi bir yerinde bulunan aile mahkemelerinde dava açabilirler. Aile mahkemesinin bulunmadığı yerlerde ise, asliye hukuk mahkemeleri bu davaya aile mahkemesi sıfatıyla bakmakla görevlidir. Anlaşmalı boşanmanın temelinde, tarafların boşanma ve boşanmanın hukuki sonuçları konusunda karşılıklı mutabakata varmaları yattığından, yetki konusunda herhangi bir itiraz ileri sürülemez.

Bu tür davalarda tarafların ikametgâh adresleri veya önceki ortak konutlarının bulunduğu yer mahkemesi gibi sınırlamalar bulunmaz. Davacı ve davalı, kendileri için en uygun olan mahkemeyi belirleyerek, bu mahkemede dava açma hakkına sahiptir. Bu durum, tarafların süreci daha hızlı ve zahmetsiz bir şekilde tamamlamalarına olanak tanır.

Yetki sorunu yaşanmaması, anlaşmalı boşanma davalarının çekişmeli boşanmalara kıyasla daha hızlı sonuçlanmasının nedenlerinden biridir. Çekişmeli boşanmalarda yetkili mahkeme belirlenirken tarafların son altı ay içerisinde birlikte oturdukları yer mahkemesi veya davalının yerleşim yeri mahkemesi esas alınırken, anlaşmalı boşanmada bu tür kısıtlamalar söz konusu değildir. Dolayısıyla, taraflar süreci uzatmamak ve mahkemeye erişimi kolaylaştırmak adına diledikleri mahkemeyi seçebilirler.

Ancak, anlaşmalı boşanma davasının kabul edilebilmesi için tarafların mahkemeye birlikte başvurması veya bir tarafın açtığı davayı diğer tarafın kabul etmesi gerekmektedir. Ayrıca, mahkemeye sunulacak protokolün, tarafların ortak iradelerini yansıtması ve hâkimin uygun görmesi de sürecin sorunsuz ilerleyebilmesi için gereklidir. Yetki konusunda herhangi bir sınırlama bulunmadığından, taraflar diledikleri mahkemeye başvurarak anlaşmalı boşanma sürecini başlatabilirler.

ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASI NEREDE AÇILIR?

Çekişmeli boşanma davası, eşlerin boşanma ve boşanmanın hukuki sonuçları konusunda anlaşmaya varamaması durumunda açılan ve mahkeme tarafından detaylı inceleme gerektiren bir dava türüdür. Bu tür davalarda mahkemenin yetkisi, Türk Medeni Kanunu ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun ilgili hükümleri çerçevesinde belirlenmiştir. Yetkili mahkemeyi doğru seçmek, dava sürecinin uzamaması ve hukuki hak kayıplarının önlenmesi açısından mühimdir.

Kanuna göre, çekişmeli boşanma davası açmak isteyen taraf, iki farklı mahkemede dava açabilir. Bunlardan ilki, davacı veya davalı eşin yerleşim yeri mahkemesidir. Yerleşim yeri, kişinin sürekli olarak ikamet ettiği ve yaşamını sürdürdüğü yer olarak kabul edilir. İkinci yetkili mahkeme ise, tarafların dava açılmadan önce en az altı ay boyunca birlikte yaşadıkları yer mahkemesidir. Eğer eşler, dava tarihinden önce en az altı ay boyunca aynı adreste ikamet etmişlerse, bu yerin mahkemesi de yetkili kabul edilir.

Çekişmeli boşanma davalarına bakmakla görevli mahkemeler aile mahkemeleridir. Ancak, aile mahkemesinin bulunmadığı yerlerde, asliye hukuk mahkemeleri aile mahkemesi sıfatıyla bu davalara bakmakla yükümlüdür. Bu nedenle, dava açacak tarafın bulunduğu yerde aile mahkemesi olup olmadığına dikkat etmesi gerekmektedir. Eğer aile mahkemesi yoksa, davanın asliye hukuk mahkemesinde açılması gerekecektir.

Davanın yetkisiz bir mahkemede dava açılması durumunda, davalı eş yetki itirazında bulunabilir. Mahkeme, yetki itirazını haklı bulursa, davayı usul yönünden reddeder. Bu durumda, davacı tarafın davayı yetkili mahkemeye yeniden açması gerekir. Yetkisiz mahkemede açılan davanın reddedilmesi süreci uzatabileceği gibi, davacının yeniden harç ve vekalet ücreti gibi masraflar ödemesine de sebep olabilir. Bu nedenle, çekişmeli boşanma davası açacak tarafların yetkili mahkemeyi doğru belirlemeleri, hukuki sürecin sağlıklı ve hızlı ilerlemesi açısından büyük önem taşımaktadır.

Yetkili mahkemenin belirlenmesinde bazı önemli hususlar göz önünde bulundurulmalıdır. Öncelikle, yerleşim yeri kavramı doğru anlaşılmalıdır. Yerleşim yeri, bir kişinin sürekli olarak kalmak niyetiyle oturduğu yer olarak tanımlanır. Bu nedenle, yalnızca kısa süreli bulunulan veya geçici olarak kalınan adresler yerleşim yeri olarak kabul edilmez. Ayrıca, tarafların son altı ay boyunca birlikte oturdukları yer de yetkili mahkeme olarak belirlenebileceğinden, dava açmadan önce ikamet süresi dikkate alınmalıdır.

Kısaca, çekişmeli boşanma davası açmayı düşünen tarafların, yetkili mahkeme seçiminde dikkatli olmaları gerekmektedir. Yanlış mahkemede açılan davalar, sürecin gereksiz yere uzamasına ve ek maliyetlere neden olabilir.

YURT DIŞINDA YAŞAYANLARIN BOŞANMA DAVASINDA YETKİLİ MAHKEME

Yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları, boşanma davası açmak istediklerinde yetkili mahkemenin belirlenmesi, uluslararası hukuk kuralları ve Türk Medeni Kanunu çerçevesinde değerlendirilir. Türkiye’de açılacak boşanma davalarında yetkili mahkeme, davacı veya davalının yerleşim yeri mahkemesi ya da son altı ay boyunca birlikte oturdukları yer mahkemesidir. Ancak, yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları için yetki belirlenirken ek bazı kurallar da göz önünde bulundurulmaktadır.

Eğer eşlerden biri Türkiye’de ikamet ediyorsa, boşanma davası Türkiye’deki yerleşim yerinde bulunan aile mahkemesinde açılabilir. Aile mahkemesinin bulunmadığı yerlerde, asliye hukuk mahkemeleri aile mahkemesi sıfatıyla bu davaya bakacaktır. Eğer her iki eş de yurt dışında ikamet ediyorsa ve Türkiye’de resmi bir yerleşim yerleri yoksa, boşanma davası Ankara, İstanbul veya İzmir aile mahkemelerinden birinde açılabilir. Bu iller, yurt dışında yaşayan vatandaşların dava açmaları için yetkili mahkemeler olarak belirlenmiştir.

MÖHUK MADDE 41 – (1) Türk vatandaşlarının kişi hâllerine ilişkin davaları, yabancı ülke mahkemelerinde açılmadığı veya açılamadığı takdirde Türkiye’de yer itibariyle yetkili mahkemede, bulunmaması hâlinde ilgilinin sâkin olduğu yer, Türkiye’de sâkin değilse Türkiye’deki son yerleşim yeri mahkemesinde, o da bulunmadığı takdirde Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden birinde görülür.

Bununla birlikte, yurt dışında açılan boşanma davalarının Türkiye’de geçerli olabilmesi için tenfiz ve tanıma davası açılması gerekmektedir. Yabancı bir ülkede alınan boşanma kararı, doğrudan Türkiye’de geçerli olmaz. Bu kararın Türkiye’de tanınması ve hukuki sonuç doğurabilmesi için, Türk mahkemesinde tanıma veya tenfiz davası açılmalıdır. Tanıma davası, yabancı mahkeme kararının yalnızca boşanma ile ilgili hükmünün Türkiye’de geçerli sayılmasını sağlarken, tenfiz davası, yabancı mahkemenin verdiği kararın tüm sonuçlarıyla birlikte Türkiye’de uygulanabilir olmasını sağlar.

Yurt dışında yaşayan Türk vatandaşlarının boşanma davası sürecini hızlandırabilmeleri için, dava açmadan önce yetkili mahkemenin doğru belirlemelidir. Yanlış mahkemede açılan davalar, yetki itirazları nedeniyle reddedilecektir.

BOŞANMA DAVASI İÇİN YETKİLİ MAHKEME NASIL BELİRLENİR?

Yetki, bir mahkemenin belirli bir davaya bakabilme hakkını ve sorumluluğunu ifade eden hukuki bir kavramdır. Yetki hem görev yetkisi hem de coğrafi (yer bakımından) yetki açısından değerlendirilir.

Görev yetkisi, bir davaya hangi tür mahkemelerin bakacağını belirler. Örneğin, boşanma davaları için görevli mahkemeler aile mahkemeleridir. Eğer bir yerde aile mahkemesi bulunmuyorsa, asliye hukuk mahkemesi, aile mahkemesi sıfatıyla davaya bakar.

Yer bakımından yetki ise Mahkemenin coğrafi sınırlar içindeki yetkisini belirler. Bir dava ancak belirli mahkemelerde açılabilir ve davanın yanlış yerde açılması hâlinde yetki itirazı gündeme gelir.

Yetki kuralları, hukuki güvenliği sağlamak ve tarafları korumak amacıyla oluşturulmuştur. Yetkisiz bir mahkemede açılan davalarda, davalı taraf yetki itirazında bulunabilir ve mahkeme davayı reddedebilir. Bu durum, davacının tekrar yetkili mahkemede dava açmasını gerektireceğinden süreci uzatabilir ve ek maliyetlere yol açabilir.

Yetki, genellikle üç farklı şekilde belirlenir:

1. Kesin Yetki: Kanun tarafından açıkça belirlenen ve tarafların değiştiremeyeceği yetkidir. Örneğin, taşınmaz mallara ilişkin davalar, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesinde açılmalıdır.
2. Kesin Olmayan Yetki: Kanunda açıkça kesin yetki düzenlenmemişse, davacı belirli seçenekler arasından yetkili mahkemeyi seçebilir. Boşanma davalarında yerleşim yeri veya son ortak konut adresinin bulunduğu mahkeme gibi seçenekler mevcuttur.
3. Sözleşmeye Bağlı Yetki: Bazı davalarda, taraflar mahkemenin yetkisini önceden bir sözleşme ile belirleyebilir.

Yetki konusunun doğru belirlenmesi, davaların sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için en temel hukuki gerekliliklerden biridir. Özellikle çekişmeli boşanma gibi yetki itirazlarının olabileceği davalarda, davanın yetkili mahkemede açılması hukuki sürecin gereksiz yere uzamasını engeller ve tarafların hak kaybı yaşamasını önler.

Bu bağlamda boşanma davalarında yetki bu hususlar çerçevesinde belirlenir. O halde özetlemek gerekirse durum şöyledir;

Anlaşmalı Boşanma Davalarında Yetkili Mahkeme:

1. • Anlaşmalı boşanma davalarında yetki sorunu yaşanmaz. Taraflar, diledikleri aile mahkemesinde dava açabilirler.
   • Aile mahkemesi bulunmayan yerlerde, asliye hukuk mahkemesi, aile mahkemesi sıfatıyla davaya bakar.
   • Tarafların anlaşmalı olarak boşanmak istemesi nedeniyle yetki itirazı söz konusu olmaz.

Çekişmeli Boşanma Davalarında Yetkili Mahkeme:

Çekişmeli boşanma davaları belirli mahkemelerde açılabilir ve yetkisiz mahkemede açılırsa davalı taraf yetki itirazında bulunabilir.

Yetkili mahkemeler şunlardır:

• Davacının veya davalının yerleşim yeri mahkemesi,
• Eşlerin dava öncesinde son altı ay birlikte oturdukları yer mahkemesi.

Görevli mahkeme aile mahkemesidir. Aile mahkemesi bulunmayan yerlerde asliye hukuk mahkemesi, aile mahkemesi sıfatıyla davaya bakar.

Yurt Dışında Yaşayanların Boşanma Davalarında Yetkili Mahkeme:

• Eğer eşlerden biri Türkiye’de ikamet ediyorsa, davayı Türkiye’deki yerleşim yeri mahkemesinde açabilir.

1. • Eğer her iki eş de yurt dışında ikamet ediyorsa ve Türkiye’de resmi yerleşim yerleri yoksa, Ankara, İstanbul veya İzmir aile mahkemelerinden birinde dava açılabilir.
   • Yurt dışında alınan boşanma kararlarının Türkiye’de geçerli olabilmesi için ayrıca tanıma ve tenfiz davası açılması gerekmektedir.

Boşanma davasında yetkili mahkeme, tarafların ikamet durumuna, boşanmanın çekişmeli mi yoksa anlaşmalı mı olduğuna ve davanın yurt içi mi yoksa yurt dışı bağlantılı mı olduğuna göre değişmektedir. Yetkinin doğru belirlenmesi, davanın hızlı ve usulüne uygun bir şekilde davanın sonuçlanması için oldukça mühim bir durumdur.

BOŞANMA DAVASINDA TARAF ÜLKELER ARASINDA YETKİ SORUNLARI

Boşanma davalarında tarafların farklı ülkelerde bulunması durumunda yetki sorunları ortaya çıkabilir. Milletlerarası yetkinin belirlenmesi, bazı ülkelerde özel yasal düzenlemelere tabi tutulmuşken, Türk hukukunda bu konu iç hukukun yer itibariyle yetki kurallarına bırakılmıştır. 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un (MÖHUK) 27. maddesi, bu konudaki genel düzenlemeyi içermektedir. Buna göre, “Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisini iç hukukun yer itibariyle yetki kuralları tayin eder.” Böylece, Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisinin doğabilmesi için, öncelikle iç hukuk çerçevesinde yetkili bir mahkemenin bulunması gerekmektedir. Başka bir deyişle, yer itibariyle yetkili bir mahkemenin mevcut olması, milletlerarası yetkinin oluşması için yeterli ve gerekli kabul edilmektedir.

MÖHUK’un 27. maddesinin yaptığı bu gönderme gereğince, iç hukukta genel yetkili olan mahkeme, davalının ikametgahı mahkemesidir. Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun (HUMK) 9. maddesinin birinci fıkrası bu konuda açık bir düzenleme getirmektedir: “Her dava, kanunda aksine hüküm bulunmadıkça açıldığı tarihte davalının Türk Kanunu Medenisi gereğince ikametgahı sayılan yer mahkemesinde görülür. Davalının ikametgahı belli değilse, davaya Türkiye’de son defa oturduğu yer mahkemesinde bakılır.”

Öte yandan, Türk Medeni Kanunu’nun 168. maddesi, boşanma davalarında yetkili mahkeme olarak “eşlerden birinin yerleşim yerini” düzenlemiştir. Bu maddeye göre, eşlerden herhangi birinin yerleşim yeri mahkemesi yetkili kabul edilmektedir. Bu düzenleme, HUMK’un 9. maddesinde belirtilen davalının veya davacının ikametgahı mahkemesi ile örtüşmektedir.

Yabancılık unsuru taşıyan boşanma davalarında Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisinin doğabilmesi için aşağıdaki şartlardan birinin gerçekleşmesi gerekmektedir:

• Eşlerden birinin Türkiye’de ikamet etmesi,
• Tarafların dava açılmadan önce en az altı ay boyunca Türkiye’de birlikte yaşamış olması,
• Türkiye’de açılan boşanma davasına davalı tarafın yetki yönünden ilk itirazda bulunmaması.

Milletlerarası yetkinin belirlenmesinde dava taraflarının Türk vatandaşı veya yabancı olması ilke olarak belirleyici bir rol oynamaz. Bununla birlikte, MÖHUK’un 28. maddesi gereğince, Türk vatandaşlığı özel bir yetki tesisine de dayanak oluşturabilir. Bu düzenlemenin amacı, kişi hallerine ilişkin davalarda Türk vatandaşlarının her zaman yetkili bir Türk mahkemesine başvurabilmesini sağlamaktır. Ayrıca, uygulamada yabancı uyruklu eşlerin de Türk mahkemelerinde boşanma davası açabileceği kabul edilmektedir.

Türk hukukunda milletlerarası yetkinin belirlenmesi, yer itibariyle yetki kurallarına dayanmaktadır. Bu sistem hem Türk vatandaşlarının hem de yabancı uyrukluların hukuki güvencelerini koruma altına almakta ve boşanma davalarında yetki konusunda yaşanabilecek belirsizlikleri gidermektedir.

BOŞANMA DAVASI BAŞVURUSU NASIL YAPILIR?

Boşanma davası açmak için aşağıdaki adımları takip edebilirsiniz:

1. Dava Türü Belirlenir

Boşanma davası iki şekilde açılabilir:

• Çekişmeli boşanma: Çekişmeli boşanma davası, eşlerin boşanma ve buna bağlı konularda anlaşmaya varamadığı durumlarda açılır. Bu tür davalar, özel veya genel boşanma sebeplerine dayanabilir. Dava sürecinde nafaka, velayet, maddi ve manevi tazminat gibi konular taraflar arasında anlaşmazlığa yol açabilir. Ayrıca, eşlerden birinin boşanmayı istememesi halinde de çekişmeli boşanma davası gündeme gelir.
• Anlaşmalı boşanma: Eşler tüm şartlarda (nafaka, velayet, mal paylaşımı vb.) anlaşarak ortak bir protokol hazırlar.

2. Görevli ve Yetkili Mahkeme Belirlenir

Boşanma davası, Aile Mahkemesi’nde açılır. Eğer bulunduğunuz yerde Aile Mahkemesi yoksa Asliye Hukuk Mahkemesi görevlidir. Dava, eşlerden birinin yerleşim yerindeki veya son altı ayda birlikte yaşadıkları yer mahkemesinde açılabilir.

3. Boşanma Dilekçesi Hazırlanır

Dilekçede şu hususlar yer almalıdır:

• Davacı ve davalı eşin kimlik bilgileri
• Boşanma sebepleri (haklı gerekçelerle açıklanmalıdır)
• Nafaka, tazminat, velayet gibi talepler
• Deliller ve tanıklar (varsa)

Anlaşmalı boşanmalarda boşanma protokolü de eklenmelidir. Sonrasında mahkeme duruşma gününü tayin ettiğinde genellikle ilk celsede anlaşmalı boşanma davası sonuçlanır. Bu davada da istinaf ve temyiz aşaması geçilmiş ise karar kesinleşir ve eşlerin ayrılığına dair nihai karar verilmiş olur.

4. Mahkemeye Başvuru Yapılır

Hazırlanan dilekçe ve ekleri ile yetkili Aile Mahkemesi’ne başvurulur. Mahkeme tarafından talep edilen Başvuru harç ve masraflarını ödenir.

5. Mahkeme Süreci

• Çekişmeli boşanmalarda mahkeme, delilleri inceler, tanıkları dinler ve tarafları uzlaştırmaya çalışabilir. Süreç uzun olabilir.
• Anlaşmalı boşanmalarda mahkeme, tarafları dinler ve protokolü uygun bulursa tek celsede boşanmaya karar verebilir.

6. Kararın Kesinleşmesi

Boşanma kararı verildikten sonra taraflar itiraz etmezse kesinleşir ve nüfus müdürlüğüne bildirilerek medeni durum değiştirilir.

BOŞANMA DAVASI YANLIŞ MAHKEMEYE AÇILIRSA NE OLUR?

Boşanma davası yanlış mahkemeye açıldığında, mahkeme yetkisizlik veya görevsizlik kararı verebilir. Eğer dava yetkili olmayan bir Aile Mahkemesi’nde açılmışsa, mahkeme yetkisizlik kararı vererek dosyanın yetkili mahkemeye gönderilmesine karar verebilir. Benzer şekilde, boşanma davası Aile Mahkemesi yerine Asliye Hukuk Mahkemesi gibi görevsiz bir mahkemede açılırsa, mahkeme görevsizlik kararı vererek davanın Aile Mahkemesi’ne yönlendirilmesini isteyebilir. Bu tür hatalar davanın uzamasına neden olabileceğinden, dava açmadan önce yetkili ve görevli mahkemenin doğru belirlenmesi önemlidir.

BOŞANMA DAVASI İÇİN GEREKLİ BELGELER NELERDİR?

Boşanma davası açmak için gereken belgeler, sürecin düzgün ilerlemesi için oldukça önemlidir. Bu belgeler, dava dosyasının oluşturulabilmesi ve mahkemeye başvurulabilmesi için temel unsurlardır. Öncelikle, davayı açacak kişinin kimlik bilgilerini doğrulamak için nüfus cüzdanı fotokopisi gereklidir. Bu belge, davacının doğru bir şekilde tanınmasını sağlar ve yasal süreçlerin başlatılması için ilk adımdır. Ayrıca, evlilik birliğinin devam ettiğini kanıtlamak amacıyla evlilik cüzdanı fotokopisi de sunulmalıdır. Bu belge, boşanma talebinin geçerli olabilmesi için hukuki olarak gerekli bir şarttır.

Davanın temelini oluşturacak en önemli belge ise boşanma dilekçesidir. Bu dilekçe, boşanma talebinin mahkemeye resmi olarak iletilmesini sağlar. Dilekçede, boşanma nedenleri ve davacının talepleri detaylı bir şekilde açıklanmalıdır. Anlaşmalı boşanmalarda taraflar arasında anlaşma sağlandığına dair bir protokol de eklenebilir. Eğer dava çekişmeli boşanma şeklinde açılıyorsa, boşanma sebepleri ve diğer talepler, mahkemeye sunulacak belgelerle desteklenmelidir.

Boşanma davası ile ilgili diğer belgeler, tarafların ekonomik durumunu veya çocukların bakımını etkileyecekse, maddi ve manevi tazminat, nafaka, velayet gibi talepler için ek belgeler de gerekebilir. Örneğin, gelir durumunu gösteren belgeler (maaş bordrosu, vergi levhası gibi) nafaka taleplerinin değerlendirilmesinde kullanılabilir. Ayrıca, tanık beyanları veya deliller de davaya dahil edilebilir. Eğer boşanma ile ilgili herhangi bir özel durum varsa (şiddet, terk edilme gibi), bu durumu destekleyen belgeler de eklenmelidir. Örneğin, şiddet mağduru iseniz, polis raporları veya hastane raporları da delil olarak sunulabilir.

Son olarak, davayı açarken mahkeme harcı da ödenmelidir. Bu harç, davanın türüne ve mahkemenin kararına göre değişebilir, ancak her durumda ödeme yapılması gereken bir maliyettir.

BOŞANMA DAVASI YURT DIŞINDA NASIL AÇILIR?

Yurt dışında yaşayan ve orada evli olan çiftler, boşanma kararı aldıklarında süreç Türkiye’deki boşanmalara göre genellikle daha kolay ve hızlı ilerler. Türkiye’de boşanma davaları çoğunlukla çekişmeli olur ve taraflar arasında anlaşmazlıklar mahkeme gündemine gelir. Ancak yurt dışındaki boşanmalarda anlaşmazlıklar daha nadir görülür, bu nedenle boşanma işlemleri genellikle kısa sürede tamamlanır. Yurt dışında boşanma davasının açılması için gereken belgeler eksiksiz olarak toplanmalı ve belirlenen süre içinde mahkemeye teslim edilmelidir. Belgeler mahkeme tarafından incelendikten sonra davanın açılmasına karar verilir. Her iki tarafın da gönüllü olması ve ortak bir karara varması, sürecin hızlı ve sorunsuz bir şekilde tamamlanmasını sağlar.

Yurt Dışında Gerekli Boşanma Evrakları

Yurt dışında boşanma başvurusu yapıldığında, her mahkeme belirli resmî belgeler talep eder. Bu belgeler, tarafların boşanma sürecini ve varsa mal paylaşımı gibi hususları düzenlemeye yardımcı olur. Belgelerin eksiksiz sunulması gerekir; eksik evraklar durumunda 90 günlük bir ek süre verilebilir. Yurt dışında boşanma başvurusu için gerekli belgeler şunlardır:

1. Eski Boşanma Davası Beyanı: Türkiye’de daha önce açılmış bir boşanma davası olup olmadığına dair yazılı bir beyan verilmelidir.
2. Noter Tasdikli Belge: Yurt dışında alınan boşanma kararının Türkiye’de geçerli olabilmesi için, noter huzurunda imzalanmış ve her iki ülkede de geçerli olan bir belge gereklidir.
3. Yurt Dışındaki Mahkeme Kararı: Yurt dışında boşanma davası açılmışsa, o ülkenin mahkemesi tarafından verilen kararın geçerliliği, Türk mahkemeleri için belirli şartları taşımalıdır. Bu karar Türkçe ’ye çevrilmeli ve Türk mahkemelerinde geçerli olması sağlanmalıdır.
4. Kimlik ve Pasaport Bilgileri: Boşanma başvurusu yapan kişilerin kimlik bilgileri veya pasaportları noter huzurunda imzalanarak mahkemeye sunulmalıdır.
5. Vekaletname: Eğer bir aracı kişi sürece dahilse, o kişiye verilen vekaletname de resmi belgelere eklenmelidir.

Belgeler, 90 gün içinde eksiksiz bir şekilde mahkemeye teslim edilmelidir.

Yurt dışında boşanmış olan Türk vatandaşları, gerekli belgeleri tamamladıktan sonra boşanma davaları işleme alınır ve belirlenen günde mahkeme huzurunda oturum yapılır. Boşanma kararı alındıktan sonra, bu karar Türkiye’deki kütük bilgilerine dijital ortamda işlenir. Bu işlem, Türk vatandaşlarının kendi ülkelerinde yeniden evlenebilmesi için gereklidir. Ayrıca, boşanma ile ilgili miras ve velayet gibi hükümler de bu işlemle sürdürülebilir hale gelir.

Boşanma kararı kütüğe işlenmeden, kişi yeni bir evlilik yapamaz. Bu nedenle, boşanma kararı kütüğe geçerli bir şekilde işlenmeli ve kişinin medeni hali güncellenmelidir. Kütüğe işlenmiş boşanma bilgisi, kişinin pasaport ve nüfus bilgilerinde de düzenlemeler yapılmasını sağlar. Boşanma işlemi tamamlandıktan sonra, yurt dışında alınan boşanma kararının Türkiye’de tanınması ve uygulanabilmesi için tanıma ve tenfiz davası açılması önerilir. Bu dava, yurt dışındaki boşanma kararının Türkiye’de de geçerli sayılmasını sağlar.

BOŞANMA DAVASI E-DEVLET ÜZERİNDEN AÇILABİLİR Mİ?

E-devlet, Türkiye’deki vatandaşların devletle olan işlemlerini dijital ortamda hızlı bir şekilde gerçekleştirmelerini sağlayan bir platformdur. Ancak, e-devlet üzerinden doğrudan boşanma davası açmak mümkün değildir. E-devlet, belirli hukuki işlemler ve başvurular için kullanılabilirken, boşanma gibi daha karmaşık ve detaylı davalar için mahkemeye başvurulması gereklidir. Boşanma davası açmak isteyen kişilerin, gerekli belgeleri toplayıp, ilgili mahkemeye başvurarak süreci başlatmaları gerekir.

BOŞANMA DAVASINDA YETKİLİ MAHKEMEYE İTİRAZ EDİLEBİLİR Mİ?

Boşanma davalarında yetki itirazı mümkünüdür. Boşanma davasında, yetki itirazı, davaya cevap süresi içinde ilk itiraz olarak gündeme getirilebilecek bir haktır. Eğer davalı, belirtilen süre içinde yetki itirazında bulunmazsa, mahkeme otomatik olarak yetkili kabul edilir ve sonrasında bu konuda herhangi bir itirazda bulunulamaz. Yani, davalı tarafın yetki itirazı hakkını kaybetmiş olur.

Eğer mahkeme, yetki itirazını haklı bulur ve yetkisizlik kararı verirse, bu durumda izlenecek yol, görevsizlik kararı verildiği durumla benzerlik gösterir. Yani, yetkisizlik kararının ardından, kararın kesinleşmesinin ardından iki hafta içinde dosya, yetkili mahkemeye gönderilmelidir. Bu işlem yapılmazsa, dava açılmamış sayılır ve dava süreci sona erer.

Boşanma davası açıldığında yetki itirazı yapma hakkı, davanın başlama sürecinde kritik bir rol oynar. İtirazın süresi içinde yapılması, doğru mahkeme belirlemesi ve işlemlerin zamanında gerçekleştirilmesi, sürecin sağlıklı bir şekilde ilerlemesi açısından son derece önemli bir konudur.

BOŞANMA DAVALARINDA YETKİSİZLİK VE GÖREVSİZLİK KARARI

Boşanma davalarında, davalı tarafından yapılan yetki itirazı veya görevsizlik itirazı, mahkemenin doğru mahkemede dava görüp görmeyeceği konusunda önemli bir aşamadır. Bu tür itirazlar yapıldığında, mahkeme, durumu değerlendirdikten sonra yetkisizlik veya görevsizlik kararı verebilir. Mahkeme, davanın doğru mahkemede görülüp görülemeyeceğiyle ilgili kendi takdirine dayalı bir karar alır. Bu tür kararlar, davalı tarafından süresi içinde yapılması gereken itirazlarla bağlantılı olarak şekillenir.

Eğer mahkeme, bir yetkisizlik veya görevsizlik kararı verirse, kararın kesinleşmesi için iki hafta içerisinde belirli adımların atılması gerekir. Bu süre zarfında, taraflardan biri, kararın kesinleşmesi sonrasında ya da kanun yolu başvurusu reddedildikten sonra, dosyanın doğru mahkemeye gönderilmesi için başvuru yapmalıdır. Eğer bu adım atılmazsa, dava açılmamış sayılır. Yani, mahkemeler arasında yetki değişikliği yapılmadığı takdirde, dosya eski mahkemeye geri döner ve davalı, süreçte herhangi bir işlem yapamadığı için dava iptal edilebilir.

HMK (Hukuk Muhakemeleri Kanunu) m. 331/2, görevsizlik veya yetkisizlik kararından sonra hangi mahkemenin yargılama giderlerine karar vereceğini düzenler. Bu maddeye göre, eğer yetkisizlik veya görevsizlik kararı verildikten sonra başka bir mahkemede dava devam ederse, bu yeni mahkeme, yargılama giderlerine karar verir. Ancak, davaya başka bir mahkemede devam edilmezse ve dava, ilk mahkemede sonlandırılmak istenirse, açıldığı mahkeme dosya üzerinden bu durumu belirler ve davacı, yargılama giderlerini ödemekle yükümlü olur.

Özetle, yetki ve görevsizlik kararları boşanma davalarının gidişatını etkileyen önemli aşamalardır. Bu kararlar verildiğinde, tarafların doğru bir şekilde hareket etmesi ve başvuru sürelerine uyması, davanın doğru bir mahkemede görülmesini sağlar. Aksi takdirde, davanın başlamadığına ve sonuçlanmadığına dair hukuki sonuçlarla karşılaşılabilir.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Başka Bir Şehirde Boşanma Davası Açılabilir Mi?

Boşanma davası eşlerden birinin yerleşim yerindeki veya son altı ay boyunca birlikte yaşadıkları yer mahkemesinde açılabilir. Eğer taraflar farklı şehirlerde yaşıyorsa, davayı açan taraf kendi yerleşim yerinde ya da diğer eşin yerleşim yerindeki mahkemede dava açma hakkına sahiptir.

Boşanma Davası İçin Hangi Mahkemeye Başvurulur?

Boşanma davalarına bakmakla görevli mahkeme Aile Mahkemesidir. Ancak, eğer davanın açılacağı yerde Aile Mahkemesi bulunmuyorsa, bu durumda Asliye Hukuk Mahkemesi, Aile Mahkemesi sıfatıyla davayı görür.

Boşanmak İçin Adliyede Nereye Gidilir?

Boşanma davası açmak isteyen kişi, adliyedeki Aile Mahkemesi kalemine başvurmalıdır. Burada dava dilekçesi ve gerekli belgeler teslim edilir. Harçların ödenmesi ve dava dosyasının işleme alınmasının ardından süreç başlar.

Farklı İllerde Boşanma Davası Nasıl Açılır?

Boşanma davası, eşlerden birinin yerleşim yerinde veya son altı ay boyunca birlikte yaşanılan yerde açılabilir. Eğer yetkisiz bir mahkemede dava açılırsa, karşı taraf yetki itirazında bulunabilir ve mahkeme dosyayı yetkili mahkemeye gönderebilir.

Anlaşmalı Boşanma Her Yerde Açılır Mı?

Anlaşmalı boşanmak isteyen taraflar, Türkiye’nin herhangi bir yerinde bulunan aile mahkemelerinde boşanma davası  açabilirler.

Mahkeme Başka Şehre Alınır Mı?

Mahkemenin başka bir şehre alınması, davanın taraflarının talebi üzerine veya mahkemenin yoğunluk durumu nedeniyle gerçekleşebilir. Ayrıca, güvenlik ya da tarafsızlık gibi önemli sebeplerle mahkemenin başka bir yere nakledilmesine karar verilebilir.

Boşanma Davasında Görevli Mahkeme Aile Mahkemesi Mi?

Evet, boşanma davalarında görevli mahkeme Aile Mahkemesidir. Ancak, Aile Mahkemesi olmayan yerlerde Asliye Hukuk Mahkemesi, Aile Mahkemesi sıfatıyla boşanma davalarına bakmaktadır.

İkametgâh Değişikliği Boşanma Davasını Etkiler Mi?

Boşanma davası açıldıktan sonra taraflardan birinin ikametgâh değiştirmesi davanın yetkisini etkilemez. Ancak, dava açılmadan önce taşınma gerçekleşirse, yeni ikamet adresine göre yetkili mahkeme değişebilir.

Boşanma Davası Nerede Açılırsa Daha Hızlı Sonuçlanır?

Mahkemelerin yoğunluğu, boşanma davasının süresini etkileyebilir. Daha az yoğun olan mahkemelerde dosyanın işleme alınması ve duruşmalar daha hızlı ilerleyebilir. Ancak, tarafların mahkemeyi serbestçe seçme hakkı yoktur; dava sadece görevli ve yetkili mahkemelerde açılabilir.

Boşanma Davası Farklı Bir Ülkede Açılabilir Mi?

Taraflar bulundukları ülkede boşanma davası açabilir. Ancak, Türkiye’de geçerli olabilmesi için boşanma kararının tanıma ve tenfiz davası ile Türkiye’de onaylatılması gerekir. Aksi takdirde, Türkiye’de hala evli olarak görünebilirler.

Yetkisiz Mahkemede Açılan Boşanma Davası Reddedilir Mi?

Eğer dava yetkisiz bir mahkemede açılmışsa, karşı taraf yetki itirazında bulunabilir. Mahkeme bu itirazı haklı bulursa dosyayı yetkili mahkemeye gönderir. Ancak, itiraz edilmezse dava açıldığı mahkemede devam edebilir.

Geçici Olarak Başka Bir Şehirde Yaşayan Kişi Boşanma Davasını Nerede Açar?

Boşanma davası, geçici olarak bulunulan şehirde değil, eşlerden birinin yerleşim yerindeki ya da son altı ay boyunca birlikte oturulan yerde açılmalıdır. Geçici adresler mahkeme yetkisini belirlemez.

Evlenilen Şehirde Boşanma Davası Açılabilir Mi?

Evlenilen şehir, boşanma davasının yetkili mahkemesi açısından bağlayıcı değildir. Dava, taraflardan birinin yerleşim yerinde veya son altı ay birlikte yaşadıkları yerde açılmalıdır.

Boşanma Davasında Yetkili Mahkeme Değiştirilebilir Mi?

Yetki itirazı yapılır ve mahkeme bunu haklı bulursa, dava yetkili mahkemeye gönderilir. Taraflar kendi aralarında anlaşarak mahkemeyi değiştiremezler.

Yurtdışında Yaşayan Çiftler Türkiye’de Boşanma Davasını Nerede Açar?

Eğer çiftlerden biri Türkiye’de boşanma davası açmak istiyorsa, Türkiye’deki son ikamet ettiği yer veya nüfusa kayıtlı olduğu yer mahkemesinde davayı açabilir.

Boşanma Davası Sırasında Tarafların Mahkeme Yeri Seçme Hakkı Var Mı?

Taraflar istedikleri mahkemeyi seçemezler. Kanunla belirlenen yetkili mahkemelerde dava açılmalıdır. Yetkisiz bir mahkemede dava açılırsa, karşı taraf yetki itirazında bulunabilir. Ancak anlaşmalı boşanma davalarında yetki sorunu yaşanmaz.

Boşanma Davasında Yetki İtirazı Nasıl Yapılır?

Yetkisiz mahkemede açılan davaya, karşı taraf ilk duruşmada yetki itirazında bulunabilir. Eğer itiraz haklı görülürse, dosya yetkili mahkemeye gönderilir.

Yetkili Mahkeme Yanlış Belirlenirse Dava Süreci Uzar Mı?

Evet, yanlış mahkemede açılan dava, yetkisizlik kararı verilerek yetkili mahkemeye gönderildiğinde süreç uzayabilir. Bu nedenle, davanın baştan doğru mahkemede açılması gereklidir.

Mahkemelerin Yoğunluğu Boşanma Sürecini Etkiler Mi?

Yoğun mahkemelerde dava süreci daha uzun sürebilir. Duruşma tarihleri gecikebilir ve karar verme süresi uzayabilir. Daha az iş yükü olan mahkemelerde ise davalar daha hızlı sonuçlanabilir.

Av. BEYZA ÖZ